Gebruiksvriendelijkheid (usability) van een website

Om bezoekers te krijgen en te behouden is het belangrijk dat een website gebruiksvriendelijk is. Wanneer bezoekers van een website iets niet kunnen vinden, of op een andere manier geïrriteerd raken op een website, zijn ze al snel geneigd de website te verlaten. Voornamelijk wanneer er veel concurrentie bestaat voor die website; denk aan webshops waar kleding wordt verkocht. Gebruiksvriendelijkheid is er wanneer de bezoeker (ofwel de gebruiker) de website efficiënt, effectief en met plezier kan gebruiken.

Gebruiksvriendelijkheid (of usability)

Gebruiksvriendelijkheid is de mate waarin het ontwerp van een gebruikersinterface rekening houdt met psychologische en fysieke eigenschappen van mensen, en alsmede aandacht heeft voor effectief, efficiënt en plezierig gebruik. Een website is effectief wanneer het doet wat het moet doen. Wanneer op YouTube geen video's kunnen worden afgespeeld, is de website bijvoorbeeld niet effectief. Een website is efficiënt wanneer het op een optimale manier te gebruiken is; bij YouTube betekent het dat je zo snel mogelijk bij de video van jouw keuze moet kunnen komen met behulp van de zoekfunctie. Heel belangrijk is dat een website plezierig in gebruik is; is de gebruiker tevreden wanneer hij de website bezoekt? Belangrijk is om te weten hoe de gebruiker daadwerkelijk het web gebruikt, zodat websites kunnen worden aangepast op dit surfgedrag.

Hoe mensen het web gebruiken

We denken vaak bewuste keuzes te maken, maar bij het gebruik van het web is dat zeker niet het geval. Wanneer wij websites bezoeken klungelen we meestal maar wat aan. We lezen geen hele pagina's, maar scannen ze. We maken geen optimale keuzes, enerzijds omdat het maken van een verkeerde keuze geen consequenties voor ons heeft en anderzijds omdat we zo weer de goede keuze hebben gevonden. Daarnaast hebben we vaak haast, en dan is dit vaak de manier waarop we sneller ons doel bereiken. We zoeken dus niet uit hoe een website écht werkt, maar proberen maar wat totdat we iets vinden dat werkt en dan blijven we die manier gebruiken. Een voorbeeld: veel mensen typen een URL in bij de zoekmachine, omdat ze weten dat dit ook werkt, ook al is het niet de manier waarop het bedoeld is.

Deze kennis is belangrijk voor het ontwerpen van een website. Het zegt dat een website zo makkelijk mogelijk moet worden ontworpen zodat de gebruiker zonder veel tijd en moeite zijn of haar doel kan bereiken. Zo moeten bijvoorbeeld geen lappen tekst met uitleg op een website staan, omdat mensen dit niet lezen. Menu-knoppen kunnen het best slechts één herkenbaar woord bevatten zodat gebruikers het zonder nadenken kunnen vinden.

Reservoir of goodwill

Steve Krug vertelt in zijn boek Don't make me think over gebruikersvriendelijkheid van het web, dat elke gebruiker een reservoir of goodwill heeft wanneer hij of zij een website bezoekt. Wanneer een bezoeker net op de pagina is, begint hij of zij met een vol reservoir. Elke keer wanneer de gebruiker een probleem tegenkomt op de website, wordt het reservoir leger. Wanneer er veel problemen op een website te vinden zijn, kan dat betekenen dat de gebruiker de website verlaat omdat het reservoir leeg is. De volgende problemen kunnen het reservoir leeg maken:

• Het verbergen van informatie waar gebruikers naar op zoek zijn.
• Het straffen van gebruikers wanneer ze de website niet gebruiken zoals de ontwerper het heeft bedacht.
• Het vragen naar informatie van gebruikers die niet echt nodig is.
• Het plaatsen van onnodige informatie.
• Een amateuristisch uitziende website.

Maak gebruik van conventies

Een conventie is een gestandaardiseerde of aanvaarde afspraak over bijvoorbeeld een website. Een website bestaat vaak uit vaste elementen die op dezelfde plekken te vinden zijn. Wanneer deze elementen er niet zijn, of op een andere plek staan, hindert dat het gemak waarmee de gebruiker een website gebruikt. Voorbeelden van conventies die voorkomen op homepagina's van websites zijn:

1. De Site ID; deze staat altijd linksboven op de pagina.
   Een conventie is dat de naam of logo van een website in de linkerbovenhoek staat. / Bron: Simon, Pixabay
   Het is de naam van de website, vaak een logo van een merk.
2. Home; er is een link waarmee de gebruiker naar de homepagina kan.
3. Een zoekfunctie, om bepaalde content op de website te zoeken.
4. Hulpfuncties (zoals 'Help', 'Site map' en 'Winkelwagentje').
5. Secties; of 'afdelingen' die leiden naar de verschillende delen op de website. Ze staan vaak links in een menu of onder de Site ID.

Gebruikersstudies (usability testing)

Gebruikersstudies worden gebruikt om een website te analyseren vanuit de gebruiker, en niet vanuit de expert. Er worden respondenten gezocht die een taak gaan uitvoeren op de website. Een voorbeeld van zo'n taak is "Zoek een boek dat jij graag wilt lezen" op een website van een bibliotheek. Een onderzoeker of de webdesigner kijkt vervolgens hoe de gebruiker deze taak uitvoert en tegen welke problemen hij of zij aanloopt. Hij kan die problemen meenemen om de website verder te ontwikkelen. Gebruikersstudies zijn een relatief goedkope en makkelijke manier voor het testen van een website. Vaak zijn maar drie tot vier personen nodig om de meeste problemen op de website te vinden. Het maakt niet uit welke eigenschappen de respondenten hebben, zo lang ze maar de basis van het web kennen. Verschillende rondes met drie à vier respondenten zijn aan te raden, om ook verbeterde versies te analyseren.