Geschiedenis van de computer in een notendop

Het woord computer komt al vanaf het eind van de negentiende eeuw voor. Toen was het de aanduiding voor een mechanische rekenmachine. Die rekenmachine heeft een ontwikkeling doorgemaakt zodat die met niets vergelijkbaar is tot de huidige compacte en zeer snelle computer die wij tegenwoordig gebruiken. Van oorsprong is de computer dus eigenlijk een rekenmachine die zich ontwikkeld heeft tot een apparaat dat zeer snel grote hoeveelheden informatie in een tweedelig getallenstelsel kan verwerken. Maar aan de ontwikkeling van die razendsnelle computer, inclusief de voorlopers toen er nog geen sprake was van de naam computer, gaat een lange tijd vooraf.

Kerfstok, telraam en rekenliniaal

Eeuwenlang zijn simpele hulpmiddelen gebruikt om te rekenen. Een primitieve voorloper van die middelen is een kerfstok. Een kerfstok is eigenlijk alleen maar een stokje waar met een scherp voorwerp sneetjes in werden gemaakt. Een beter bruikbaar hulpmiddel was een telraam. Bij een telraam werden kralen onder en boven een dwarsbalkje verschoven waardoor tellingen konden worden gemaakt. De kralen op het telraam golden voor de eenheden, tientallen, honderdtallen enz. Door het verschuiven van de kralen werden wiskundige berekeningen uitgevoerd. Later werden tabellen ontwikkeld met gegevens zoals logaritmetabellen om mee te vermenigvuldigen. Ook een rekenliniaal was een uitvinding om te vermenigvuldigen maar er kon ook mee worden gedeeld. In de loop van de jaren zeventig is de rekenliniaal verdwenen door de uitvinding van een zakrekenmachientje. Maar dat machientje had al een voorloper in de negentiende eeuw.

Babbage en tonnen wegende machines

De Engelse wiskundeprofessor Charles Babbage ontwierp ooit een programmeerbare rekenmachine. Die machine is echter nooit in werking geweest omdat het niemand lukte het apparaat te bouwen. Het ontbrak de bouwers aan techniek om tot een goed resultaat te komen. Met name de tandwieltechniek was nog niet geavanceerd genoeg. Verder veranderde Babbage steeds het ontwerp van de machine. Als de machine wél was afgebouwd zou hij met 25.000 onderdelen 15 ton hebben gewogen. In 1833 kwam Babbage met een nieuwe analytische machine. Die machine zou door middel van ponskaarten wiskundige berekeningen kunnen uitvoeren. Maar helaas, ook die machine is nooit voltooid. Toch worden beide machines wel beschouwd als voorlopers van de computer. Ook een soort voorloper is het door middel van ponskaarten volledig geprogrammeerde weefgetouw dat in 1801 ontworpen is door de Franse wever en uitvinder Joseph Jacquard.

De eerste elektronische computer

Tegen 1900 werd door de Amerikaan Herman Hollerith de eerste elektrische rekenmachine ontworpen. Vanwege het grote succes startte Hollerith een bedrijf dat die machines produceerde. Dat bedrijf zou later uitgroeien tot de multinational International Business Machines (IBM). Konrad Zuse, een Duitse computerpionier, bouwde in 1938 de eerste computer die nog mechanisch werkte maar een jaar later bouwde hij de eerste elektromechanische computer. In 1946 bouwde het Amerikaanse leger de eerste elektronische computer, de ENIAC, die 30 meter lang, 3 meter hoog en 1 meter diep was en een gewicht had van 30.000 kilo. In die eerste computer werden meer dan 18.000 radiobuizen verwerkt. Voordat de machine kon beginnen met zijn berekeningen moest er veel handwerk worden verricht om alle onderdelen telkens opnieuw met elkaar te verbinden. In 1949 werd in Cambridge de eerste computer gebouwd die door het invoeren van een keten instructies in het geheugen niet langer hoefde te worden geprogrammeerd door herbedrading. Hiermee was de geboorte van de eerste generatie digitale computers een feit.

Steeds kleiner voor thuisgebruik

Die radiobuizen werden in de loop van de jaren vervangen door transistors waardoor de computers al een heel stuk kleiner werden. Weer later, in 1971, vond Intel de siliciumchip uit die slechts zo groot was als de vingernagel van een baby. Met elkaar verbonden chips werden in computers gebouwd die daardoor aanzienlijk kleiner waren dan voorgaande computers. Apple maakte in 1976 de eerste computer die ontworpen was voor thuisgebruik.

Lees verder

• Technologie in razend tempo verder
• Geschiedenis van de technologie in vogelvlucht
• Computers recyclen en de regels daarvoor
• Oude computer nog gebruiken