Computerpioniers: ABC, EDVAC en ENIAC

De ontwikkeling van onze moderne computer kent heel wat pioniers, in de ontwikkeling van computers zijn heel wat beslissende stappen genomen. In dit artikel aandacht voor gedenkwaardige, vroege, digitale en elektronische computers en hun bedenkers: ABC, ENIAC, EDVAC, John Atanasoff, John von Neumann, John Mauchly en John Eckert.

Computerpioniers

In de jaren rond de Tweede Wereldoorlog kwam de ontwikkeling van de moderne computer op gang. Met het baanbrekend werk van computerpioniers als Blaise Pascal, Gottfried Leibnitz, Charles Babbage, Joseph Jaquard, Hermann Hollerith, Alan Turing en vele anderen, konden nieuwe pioniers voortborduren op de eerdere ontdekkingen. De allereerste digitale computer zou zijn intrede gaan doen.

De ABC

John Atanasoff (1903-1995), een Amerikaan van Bulgaarse afkomst, was een wiskundige, tevens fysicus en elektro-ingenieur. Een interessante combinatie van kwaliteiten en vaardigheden! Atanasoff bedacht hoe een ideale computer er volgens hem uit zou moeten zien. Natuurlijk ging hij nog een stap verder dan het bedenken: Samen met Clifford Berry, zijn student en latere assistent, bracht hij het plan tot leven en bouwde Atanasoff deze computer in de jaren tussen 1939 en 1941. De computer werd naar henzelf de Atanasoff-Berry Computer genoemd, ofwel: de ABC. Het zou de allereerste Amerikaanse digitale computer zijn.

ENIAC

Atanasoff was terecht trots op zijn ABC. Op lezingen vertelde hij hoe hij tot zijn nieuwe vinding was gekomen. Na een lezing liet hij andere wetenschappers dan ook zijn nieuwe ontwerp bekijken. Een van deze wetenschappers was de fysicus John Mauchly. Deze hoorde de ideeën van Atanasoff aan en maakte dankbaar gebruik van alle nieuwe informatie. Hij besloot daarop met die ideeën een eigen computer te bouwen, samen met zijn collega John Eckert. Deze computer, de ENIAC (Electronic Numerical Integrator And Computer) die in 1943 gereed kwam werd door hen gepresenteerd als de eerste elektronische digitale computer. Daar was Anatasoff uiteraard niet blij mee, want er was veel gebruik gemaakt van zijn ideeën. Omdat de patenten op de ABC niet helder genoeg geregeld waren, leken Mauchly en Eckert hiermee weg te komen. Pas in 1972, besliste een Amerikaanse rechter dat voor de ENIAC gebruik was gemaakt van de ABC.

Konrad Zuse

Het was ondenkbaar in het Amerika van 1943 dat baanbrekende technologische vindingen in het land van de vijand, Nazi-Duitsland, werden gedaan. Toch was het de Duitser Konrad Zuse die nog vóór het verschijnen van de ENIAC, in 1941, al een elektronische digitale computer had gemaakt, de Z3. Het zou tot 1995 duren, tot werd vastgesteld dat de Z3 inderdaad de eerste volwaardige computer was. De claim van Mauchly en Eckert, dat de ENIAC de allereerste elektronische digitale computer zou zijn, was achteraf gezien dus niet gerechtvaardigd.

John von Neumann

In 1933 werd de van oorsprong Hongaarse John van Neumann (1903-1957) als wiskundige aangesteld bij het Institue for Advanced Study, in Princeton. Von Neumann was een briljant wetenschapper, die al bijdragen had geleverd aan de quantummechanica en was een van de meest briljante wiskundigen van de twintigste eeuw. De eerste Amerikaanse rekenmachines brachten Von Neumann ertoe met een eigen ontwerp te komen. De 'Von Neumann-architectuur', zoals de principes in dat ontwerp genoemd zouden worden, was voor de nieuwe rekenmachines zeer geschikt, maar ook voor de computers die nog ontwikkeld zouden worden.

Von Neumann-architectuur

Basis voor de nieuwe architectuur die Von Neumann ontwierp was, dat computers voorzien moesten worden van een aantal basiselementen:

• Controle-eenheid
• Processor
• Geheugen
• Input- en outputeenheid

Belangrijk en nieuw element was, dat niet alleen de data in het geheugen werd opgeslagen, maar ook het programma. Dat betekende, dat de computer op grond van bepaalde input of resultaten zijn eigen programma aan de nieuwe omstandigheden zou kunnen aanpassen. De computer zou enorm veel flexibeler kunnen worden. Het vrije toegankelijke geheugen werd door hem aangeduid als Random Access Memory (RAM), een term die nog steeds gebruikt wordt.

ECVAC en UNIVAC

We hebben al gezien, dat in 1943 Mauchly en Eckert hun eerste elektronische, digitale computer, de ENIAC, hadden gebouwd op basis van de ABC van Atanasoff. Na de ontwikkeling van de ENIAC in 1943 kregen ze hulp van John van Neumann, en bouwden twee jaar later, in 1945, de ECVAC, en daarna de UNIVAC.

Omvang

De computers, die schakelden met elektronenbuizen, hadden allemaal een enorme omvang. Elektronenbuizen zijn kwetsbaar en in een apparaat die er vele honderden gebruikt moeten er regelmatig ook vervangen worden. Het is je moeilijk voor te stellen dat een gemiddelde mobiele telefoon van tegenwoordig miljoenen keren sterker is dan ABC, EDVAC of ENIAC, computers die de ruimte van een of enkele gemiddelde klaslokaal gebruikten. Vanaf de Tweede Wereldoorlog zouden de ontwikkelingen zich in een steeds hoger tempo voltrekken. De computerrevolutie was begonnen!