Hoe kan je anoniem(er) surfen

Sinds de onthullingen van Wikileaks en vooral die van voormalig NSA-medewerker Edward Snowden werd wat velen al lang vermoedden helemaal duidelijk: overheden en bedrijven houden massaal je surfgedrag in de gaten, zonder dat jij het weet. Met Tor Browser kan je je anonimiteit op het internet een beetje beter beschermen.

Overheden én bedrijven

Zowel (democratische) overheden als grote en kleine bedrijven volgen het onlinegedrag van elke internetgebruiker op de voet. Dit traceren van internetgebruikers gebeurt op veel verschillende manieren.

Apps

Door bijvoorbeeld apps te gebruiken zoals Facebook, Whatsapp of Tinder geef je in ruil voor de 'gratis' dienstverlening veel verschillende gegevens over jezelf, je surfgedrag, sms'en en telefoongesprekken, je fysieke bewegingen in de wereld en je vrienden- en kennissenkring prijs aan de bedrijven achter de apps. Zij gebruiken deze data voornamelijk om die door te verkopen aan adverteerders, die zo gerichte reclame op je af kunnen sturen, reclame waarvan ze zeker zijn dat die je interesseert en die daarom een veel hogere waarde heeft op de reclamemarkt.

Trackers en cookies

Een andere methode om gegevens over je te verzamelen zijn de wat ouderwetse maar nog steeds zeer actuele cookies en trackers. Je moet er maar eens op letten hoeveel verbindingen je werkelijk maakt wanneer je bijvoorbeeld verbinding maakt met je emailserver. Je kan dit zelf in kaart brengen, bijvoorbeeld door de Firefox Add On Lightbeam te gebruiken.

Wanneer je surft naar je emailserver of een videowebsite of eigenlijk gelijk welke website, maak je niet enkel verbinding met die website zelf, maar ook meteen met een tiental andere servers en trackers. Servers en trackers waarvan de naam je meestal niet veel zegt over wie ze zijn en wat ze doen. Deze verbindingen met derden, verbindingen die je zelf niet bewust maakt, hebben meestal maar één doel: je surfgedrag in kaart brengen en opslaan. Deze data kan dan verkocht worden voor veel geld op de Big Data markt.

Zendmasten en 'gratis' wifi

Ook wanneer je smartphone of tablet niet verbonden is met het internet, word je getraceerd. Er bestaan gigantische databanken vol locatiegegevens van iedereen die een mobiele telefoon gebruikt. De locaties worden getraceerd via de zendmasten van het gewone gsm-netwerk. Die technologie is ondertussen zó nauwkeurig dat men via triangulatie makkelijk kan achterhalen dat je bijvoorbeeld in een bepaalde winkel bent. Meer nog: die is zó nauwkeurig dat men tot op enkele tientallen centimeters nauwkeurig je locatie kan bepalen: de databank weet niet enkel in welke supermarkt je bent, maar weet exact in welke rayon je hoeveel tijd spendeert.

Big Data

"Ik heb niets te verbergen"

Ondertussen weten de meeste mensen wel dat ze getraceerd worden. Ze maken zich hier echter geen zorgen over, want ze zeggen niets te verbergen te hebben. Wanneer je die zelfde mensen vraagt hoeveel hun netto jaarinkomen bedraagt delen ze dat nochtans liever niet met iedereen. Ook hun seksuele voorkeuren of fantasieën houden ze liever verborgen. Zelfs wie zegt niets te verbergen te hebben, heeft dus eigenlijk allerlei persoonlijke eigenschappen en karaktertrekjes te verbergen.

Als overheden en bedrijven mensen zouden vragen of ze ermee akkoord zouden gaan steeds een persoonlijk traceertoestel bij zich te dragen, zou quasi iedereen antwoorden: nee, liever niet. Maar overheden en bedrijven hoeven dit helemaal niet te vragen, want iedereen draagt geheel vrijwillig zo'n traceertoestel bij zich: de gsm of smartphone.

In 2014 werd nogmaals duidelijk dat zelfs wie 'niets te verbergen' heeft, eigenlijk wel allerlei zaken te verbergen heeft. Onlinewinkels gebruiken big data om een profiel van hun (potentiële) klant te schetsen. In 2014 lekte uit dat bedrijven deze data gebruiken om de prijzen van hun producten te 'personaliseren'. Wie volgens het geschetste profiel veel geld bezit en dat makkelijk uitgeeft, krijgt hogere prijzen te zien in verschillende webshops, dan wie weinig geld heeft en weinig geld uitgeeft. Ook wie niets te verbergen heeft, heeft dus wel degelijk baat bij een iets anoniemer internetgebruik waarbij je gegevens beter beschermd worden.

Bescherm jezelf

Er zijn simpele en moeilijkere maatregelen te nemen om je online privacy toch nog enigszins een beetje te beschermen.

Tor Browser

Helemaal anoniem ben je nooit meer op het internet, die tijd is voorbij. Je kan het trackers echter wel moeilijker maken je surfgedrag of bewegingen in de echte wereld in kaart te brengen. Bijvoorbeeld met de Tor Browser. Tor is daarbij de afkorting voor The Onion Router, en die naam zegt meteen iets over hoe deze browser werkt. Via tor maak je verbindingen op het internet in verschillende 'lagen', net zoals een ui verschillende 'lagen' telt. Jouw Tor Browser maakt verbinding met een andere Tor gebruiker, die op zijn beurt die verbinding weer doorstuurt naar een andere Tor gebruiker, en dit tot er zo'n 10 'lagen' ontstaan.

Elke communicatie tussen de verschillende Tor gebruikers gebeurt bovendien geëncrypteerd. Dat wil zeggen dat de gegevens worden 'verpakt' in een moeilijk te kraken code, alvorens verzonden te worden. De combinatie van encryptie en het 'routen' van je verbinding via allerlei andere computers is absoluut niet waterdicht, maar maakt het traceren van je online surfgedrag een heel stuk moeilijker en intensiever. Dit maakt het voor trackers veel moeilijker te achterhalen wie nu werkelijk verbinding heeft gemaakt met een bepaalde server.

Ongeacht of je via Tor verbindt met een website of niet: wanneer je je inlogt, bijvoorbeeld op Facebook, Twitter of je webmail provider verdwijnt je anonimiteit uiteraard weer. Wanneer je 'incognito' surft op het internet, kan je dus makkelijk behoorlijk anoniem forums nalezen of informatie opzoeken, maar als je je mail binnenhaalt is de kans groot dat je toch geïdentificeerd en getraceerd zal worden.

Om met behulp van Tor Browser anoniemer te surfer, laat je grote bekende zoekmachines ook beter links liggen. Een prima alternatief is bijvoorbeeld Duckduckgo.com. Deze zoekmachine houdt geen gegevens bij over wie wat wanneer opzoekt. Ze bouwen geen profiel op van hun gebruikers, waardoor je zoekresultaten ook 'echter' zullen zijn. De resultaten die je te zien krijgt zijn niet gebaseerd op je eigen voorkeuren of aankoopgedrag, maar wel op relevantie met betrekking tot je zoektermen.

Encrypteer (gevoelige) communicatie

Je kan emails encrypteren, bijvoorbeeld met Pretty Good Privacy (PGP). Steeds meer emaildiensten, onder andere die van Microsoft en Google, encrypteren standaard alle emails om hun gebruikers te beschermen tegen de potentiële spionage van overheden of andere bedrijven. Daarmee ben je echter niet beschermd tegen onderschepping door je eigen emailprovider.

Een belangrijke les is dan ook dat niet alle boodschappen geschikt zijn om via email te verzenden. Om sommige gevoelige dingen aan iemand te vertellen, kan je maar beter gewoon even afspreken in het echte leven.

Apps

Je moet aan apps steeds de toestemming geven om bepaalde toegang te krijgen tot je smartphone. Wanneer je een simpel spelletje, een of andere variant van tetris bijvoorbeeld, wil installeren krijg je ook zulke vragen. Wanneer zo'n simpele app je vraagt om gegevens over je locatie, telefoongesprekken, sms'en of inhoud van de SD-kaart te delen, weet je gewoon dat er iets niet klopt. Een simpel spelletje heeft al die toegangen niet nodig om te functioneren, en die machtigingen creëren geen toegevoegde waarde voor zulke simpele apps. Denk er dus steeds over na of de machtigingen die je geeft aan bepaalde apps wel logisch zijn voor het doel van die app.

Er is overigens (voor Android) een prima alternatieve app shop: F-Droid. Op F-Droid vind je enkel open source toepassingen voor je smartphone, die met een minimum aan machtigingen vaak het zelfde doel bereiken als betalende apps of apps die veel meer machtigingen van je vragen dan ze nodig hebben om te werken.

Lees verder

• De metadata van foto's verwijderen (Windows)