De voordelen van documenten schrijven met LaTeX

Zie je wel eens tekst in boeken staan waarvan je denkt "zo mooi en zo professioneel opgemaakt, dat wil ik ook kunnen." Gebeurt ditzelfde ook als je op internet zoekt? Met de meest gebruikte tekstverwerker van dit moment is veel mogelijk, maar het wordt nooit optimaal. Om documenten er echt professioneel uit te laten zien is een ander, beter softwarepakket beschikbaar: LaTeX.

TeX

TeX (spreek uit: "Tech") is een computerprogramma ontworpen door Donald E. Knuth. Het programma is gericht op het opmaken van tekst en wiskundige formules. Knuth was een informaticus en zag, door de opkomende digitalisering van de uitgeversbranche, de kwaliteit van de opmaak achteruit gaan. Dit bracht hem ertoe om TeX te ontwikkelen, mede om die negatieve trend een halt toe te roepen en dit om te buigen. Hij begon met TeX 1977 en was vijf jaar later klaar. Nadat in 1989 nog enkele verbeteringen werden aangebracht is het sindsdien onveranderd in gebruik.

LaTeX

LaTeX (spreek uit: "Lah-Tech") is een pakket van macro's, die TeX als opmaak-engine gebruiken. LaTeX is ontworpen door Leslie Lamport, en wordt tegenwoordig onderhouden door Frank Mittelbach. LaTeX geeft de gebruiker gelegenheid om documenten van professionele opmaak kwaliteit te maken.

Hoe het werkt

Schrijver, uitgever en zetter

Om een boek of artikel te publiceren neemt een schrijver een uitgever in de arm. De uitgever laat een van haar ontwerpers bepalen hoe de layout eruit ziet (marge, witruimte tussen koppen, de lettergrootte etc.) De ontwerper geeft vervolgens zijn instructies door aan de zetter. Bij LaTeX fungeert LaTeX als ontwerper en TeX als zetter. LaTeX is echter enkel een programma en heeft dus meer instructies nodig, m.n. over de logische structuur van het document.

Bovenstaand proces is geheel anders dan bij een tekstverwerker. Deze programma's werken volgens het WYSIWYG (What You See Is What You Get) principe, en daarbij wordt de layout tijdens het schrijfproces bepaald. Je ziet dus direct op het scherm hoe het er later op papier uit gaat zien. Dit laatste is bij LaTeX niet mogelijk. De output kan wel tussentijds bekeken worden om te zien of er aanpassingen nodig zijn.

Ontwerp

Typografisch ontwerpen is een vak, een ambacht. Veel schrijvers maken grote ontwerpfouten, omdat ze ervan uitgaan dat het opmaken van een document een kwestie is van smaak, van esthetiek. Een document is echter bedoeld om te lezen en niet om in een kunstgalerie aan de muur te hangen. Voorbeelden:

• Koppen, subkoppen en de nummering moeten zo gekozen zijn dat de structuur duidelijk is.
• De lengte van een regel moet lang genoeg zijn om de pagina mooi te vullen.
• De lengte van een regel moet kort genoeg zijn om de ogen van de lezer niet te vermoeien.

Voor- en nadelen

De discussie tussen een WYSIWYG gebruiker en een LaTeX gebruiker kan soms hoog oplopen als het gaat om de voordelen van het eigen systeem te verdedigen. Veelal praten mensen langs elkaar heen. De resultaten van dergelijke discussies zijn als volgt.

Voordelen van LaTeX:

• Professionele layouts zijn gemakkelijk verkrijgbaar; ze maken het document alsof het gedrukt is.
• Het afbeelden van wiskundige formules gaat volkomen vlekkeloos.
• Gebruikers hoeven enkel een klein aantal commando's te kennen om de structuur te bepalen. Met de layout hoeven zij zich nauwelijks bezig te houden.
• Ingewikkelde structuren als kruisverwijzingen, voetnoten, een inhoudsopgave en bibliografie zijn met een enkel commando aan te maken.
• Bij het maken van lange, ingewikkelde documenten blijft het goed mogelijk om overzicht te houden.
• LaTeX stimuleert te schrijver om logische, gestructureerde documenten te schrijven.
• LaTeX is gratis, en zal dat altijd blijven.

Nadelen van LaTeX:

• Hoewel enkele instellingen te veranderen zijn is het veel werk om een compleet nieuwe layout te ontwerpen.
• Het is zeer bewerkelijk om een kort documentje zonder logische structuur te schrijven, vooral als je weinig tijd hebt.
• De overstap van WYSIWYG naar LaTeX is moeilijk, omdat de manier van denken anders is.

Nieuwsgierig geworden?

Via de volgende link is LaTeX te downloaden. Een goede (Engelstalige) handleiding is te vinden op de volgende link (tevens de bron van dit artikel).