Hoe werk je met de computer als je niet (goed) meer ziet?

Ben jij ook zo afhankelijk van je computer voor het raadplegen van documenten, e-mails, agenda's, en nieuws? Misschien gebruik je ook online bankieren of zoek je informatie op via zoekmachines zoals Google? Het kan gebeuren dat je op een dag slechtziend wordt en moeite hebt met het lezen van je computerscherm. Gelukkig staat de technologie niet stil en zijn er tegenwoordig diverse hulpmiddelen beschikbaar die het mogelijk maken om als slechtziende of blinde persoon nog steeds efficiënt met een computer te werken.

• Toegankelijkheidsopties van besturingssystemen
• Groot computerscherm
• Monitorarm
• Aangepast toetsenbord
• Vergrotingsprogramma
• Spraaksyntheseprogramma
• Schermuitleesprogramma
• Brailleleesregel
• Navigeren op het internet als slechtziende of blinde persoon
• Toegankelijke browsers
• Gebruik van sneltoetsen
• Correct gebruik van HTML-structuur
• Beheren van digitale documenten
• Spraakgestuurde tekstverwerking
• Documentconversie naar toegankelijke formaten
• Gebruik van metadata voor navigatie
• Sociale media toegankelijk maken
• Aanpassing van schermuitleesprogramma’s
• Automatisch gegenereerde alternatieve tekst
• Gebruik van visuele contrasten en grote knoppen
• Hulpmiddelen voor samenwerking op afstand
• Integratie met schermlezers en brailleleesregels
• Toegang tot gedeelde documenten
• Real-time audio- en tekstcommunicatie
• Onafhankelijk testen
• Praktische tips voor het werken met de computer als je niet (goed) meer ziet
• Maak gebruik van spraaksoftware
• Verhoog de scherminstellingen
• Gebruik een brailleleesregel
• Leer werken met sneltoetsen
• Overweeg het gebruik van speciale apparaten
• Gebruik audiobestanden en video's met ondertitels
• Maak gebruik van digitale assistenten
• Misvattingen rond hoe je met de computer werkt als je niet (goed) meer ziet
• Mensen die blind zijn, kunnen niet met een computer werken
• Alleen braille wordt gebruikt om met een computer te werken
• Technologie voor blinden en slechtzienden is duur en moeilijk te verkrijgen
• Mensen die slechtziend zijn, kunnen geen gebruik maken van digitale schermen
• Spraakherkenning is onbetrouwbaar voor mensen die blind zijn
• Blinden en slechtzienden kunnen niet online navigeren
• Er zijn geen gespecialiseerde hulpmiddelen voor werk gerelateerde computeractiviteiten

Toegankelijkheidsopties van besturingssystemen

De meest gangbare besturingssystemen zijn Windows (Microsoft) en Mac (Apple).

Windows
Windows biedt standaard verschillende toegankelijkheidsopties zoals een vergrootglas en de verteller (Narrator). Via toegankelijkheidsinstellingen kunnen gebruikers aanpassingen doen aan cursor, toetsenbord, en sneltoetsen. Het aanpassen van de schermresolutie en Windows-kleuren kan ook helpen bij het verbeteren van de leesbaarheid. Deze aanpassingen zijn nuttig voor mensen met beperkte zichtproblemen, maar voor geavanceerdere behoeften, zoals spraak, vergroting, en braille, is een gespecialiseerd schermuitleesprogramma vaak noodzakelijk. De Narrator spreekt bijvoorbeeld geen Nederlands, ondersteunt geen navigatie door structuurelementen zoals links, koppen, en lijsten, en biedt geen ondersteuning voor braille.

Mac
Mac-computers hebben veel toegankelijkheidsopties standaard geïntegreerd. VoiceOver is een uitgebreid schermuitleesprogramma dat zowel vergroting, spraak als braille ondersteunt. Daarnaast kunnen gebruikers andere toegankelijkheidsinstellingen aanpassen voor vergroting, muis- en toetsenbordgebruik, enzovoort.

Groot computerscherm

Een groter computerscherm kan helpen om het overzicht te behouden over het volledige schermbeeld. Dit is echter niet altijd nuttig voor alle slechtzienden, vooral voor degenen die door een klein venster kijken en hun hoofd over het scherm moeten bewegen om alles te zien. Toch kan een groter scherm voor sommige gebruikers een aanzienlijke verbetering bieden.

Monitorarm

Een monitorarm maakt het mogelijk om de kijkafstand (de afstand tussen je ogen en het scherm) gemakkelijk aan te passen. Deze arm is flexibel, beweegbaar, in hoogte instelbaar en kantelbaar, wat het een waardevol en ergonomisch hulpmiddel maakt voor slechtziende computergebruikers.

Aangepast toetsenbord

Toetsenborden met beter contrast en grotere letters zijn beschikbaar in diverse winkels en online. Zoektermen zoals "toetsenbord" en "slechtziend" kunnen helpen bij het vinden van geschikte producten. Ook zijn er toetsenbordstickers verkrijgbaar die je op je huidige toetsenbord kunt plakken. Blind leren typen is uiteraard een nuttige vaardigheid om te vermijden dat je afhankelijk bent van visuele hulpmiddelen.

Vergrotingsprogramma

Vergrotingssoftware wordt op je computer geïnstalleerd en vergroot het beeld op je scherm. Deze programma’s bieden verschillende vergrotingsfactoren en aanpassingen voor kleur, contrast, muispijl, en tekstcursor. Sommige vergrotingsprogramma’s hebben een ingebouwde spraaksynthesizer. Een bekend voorbeeld is ZoomText.

Spraaksyntheseprogramma

Een spraaksyntheseprogramma, dat door een hulpmiddelenleverancier op je computer wordt geïnstalleerd, maakt alle tekst op je scherm hoorbaar met een computerstem. Moderne spraaksyntheseprogramma's hebben stemmen die vrij natuurlijk klinken en ondersteunen vaak meerdere talen. Instellingen zoals snelheid, toonhoogte en hoeveelheid voorgelezen tekst kunnen naar wens worden aangepast. Dit programma werkt vaak in combinatie met een schermuitleesprogramma dat de informatie van het scherm naar de spraaksynthesizer stuurt.

Schermuitleesprogramma

Een schermuitleesprogramma is noodzakelijk voor slechtziende of blinde computergebruikers die met spraak of braille willen werken. Dit programma kan een spraaksynthesizer of een brailleregel aansturen. Er zijn verschillende soorten schermuitleesprogramma's beschikbaar:

• Open source (gratis): NVDA (NonVisual Desktop Access)
• Ingebouwd in het besturingssysteem: "VoiceOver" bij Mac of "Narrator" bij Windows
• Commercieel: JAWS, Supernova, Cobra, Window Eyes, enz.

Brailleleesregel

Een brailleleesregel zet tekst om naar voelbaar braille. Op een soort lat komen pennetjes omhoog om brailletekens te vormen. Meestal staat de brailleleesregel onder of voor het toetsenbord. Er zijn brailleleesregels met verschillende aantallen cellen beschikbaar; een 40-cellige brailleleesregel toont bijvoorbeeld 40 tekens op het scherm, terwijl een gebruiker verder moet scrollen om de rest van het scherm te lezen. Een schermuitleesprogramma stuurt de brailleleesregel aan. Brailleleesregels zijn vaak prijzig door de complexe productie en technologie, met prijzen die kunnen oplopen tot 12.000 EUR voor een model met 80 cellen.

Navigeren op het internet als slechtziende of blinde persoon

Het gebruik van het internet is essentieel voor dagelijkse activiteiten, van online winkelen tot het opzoeken van informatie. Voor slechtziende en blinde personen zijn specifieke technieken en hulpmiddelen ontwikkeld om zelfstandig en efficiënt te navigeren op het internet.

Toegankelijke browsers

Er zijn browsers beschikbaar die speciaal ontworpen zijn met toegankelijkheid in gedachten. Deze browsers bieden geïntegreerde ondersteuning voor spraaksynthese en schermlezers en maken het eenvoudiger om te navigeren zonder muis.

Gebruik van sneltoetsen

Sneltoetsen spelen een belangrijke rol bij het internetgebruik door slechtziende en blinde personen. Ze bieden een efficiënte manier om door pagina’s te navigeren, links te openen en formulieren in te vullen zonder afhankelijk te zijn van een visuele interface.

Correct gebruik van HTML-structuur

Webontwikkelaars die rekening houden met toegankelijkheid, maken gebruik van semantische HTML-tags en ARIA-labels. Dit helpt slechtziende en blinde gebruikers om pagina’s eenvoudiger te begrijpen met hulpmiddelen zoals schermlezers.

Beheren van digitale documenten

Digitaal werken is onmisbaar, zowel voor werk als persoonlijke doeleinden. Slechtziende en blinde gebruikers kunnen dankzij geavanceerde hulpmiddelen effectief omgaan met digitale documenten.

Spraakgestuurde tekstverwerking

Spraakgestuurde software stelt gebruikers in staat om documenten te dicteren en tekst te bewerken zonder het toetsenbord te gebruiken. Dit is vooral handig voor blinde gebruikers of personen met ernstige visuele beperkingen.

Documentconversie naar toegankelijke formaten

Veel hulpmiddelen bieden de mogelijkheid om documenten te converteren naar toegankelijke formaten, zoals tekstbestanden die compatibel zijn met schermlezers of brailleleesregels. Dit maakt documenten toegankelijk voor een bredere groep gebruikers.

Gebruik van metadata voor navigatie

Het toevoegen van metadata aan digitale documenten, zoals koppen, tabellen en alternatieve tekst bij afbeeldingen, helpt slechtziende en blinde gebruikers om efficiënter door documenten te navigeren.

Sociale media toegankelijk maken

Sociale media spelen een belangrijke rol in communicatie en interactie. Ook slechtziende en blinde gebruikers kunnen dankzij technologische aanpassingen profiteren van deze platforms.

Aanpassing van schermuitleesprogramma’s

Moderne schermuitleesprogramma’s kunnen sociale media-inhoud interpreteren, zoals statusupdates, foto’s met beschrijvingen en reacties. Dit stelt slechtzienden en blinden in staat om volwaardig deel te nemen aan sociale netwerken.

Automatisch gegenereerde alternatieve tekst

Veel sociale mediaplatforms maken gebruik van kunstmatige intelligentie om automatisch alternatieve tekst te genereren voor foto’s. Dit helpt blinde gebruikers om een beter begrip te krijgen van de inhoud.

Gebruik van visuele contrasten en grote knoppen

Voor slechtziende gebruikers bieden platforms vaak de mogelijkheid om visuele contrasten aan te passen en knoppen te vergroten, zodat ze gemakkelijker te gebruiken zijn.

Hulpmiddelen voor samenwerking op afstand

Voor slechtziende en blinde gebruikers is toegang tot platforms voor samenwerking op afstand essentieel voor werk en onderwijs. Met aangepaste hulpmiddelen kunnen ze effectief samenwerken in virtuele omgevingen.

Integratie met schermlezers en brailleleesregels

Samenwerkingsplatforms zoals Microsoft Teams en Zoom ondersteunen vaak integratie met schermlezers en brailleleesregels, zodat slechtziende en blinde gebruikers gelijkwaardig kunnen deelnemen.

Toegang tot gedeelde documenten

Hulpmiddelen zoals Google Docs en Microsoft Word Online bieden functies waarmee gedeelde documenten toegankelijk worden gemaakt, zoals navigatie via koppen en spraakuitvoer.

Real-time audio- en tekstcommunicatie

Voor blinde gebruikers zijn functies zoals real-time audiofeedback en gesproken notificaties cruciaal om op de hoogte te blijven van groepsgesprekken en samenwerkingsactiviteiten.

Onafhankelijk testen

Aangezien hulpmiddelen en aanpassingen individueel bepaald zijn, is het verstandig om contact op te nemen met een low vision-specialist of een blindenvereniging om de hulpmiddelen onafhankelijk en rustig uit te testen. Dit voorkomt miskopen en helpt bij het vinden van de meest geschikte oplossing voor jouw behoeften. Onafhankelijk testen is een belangrijke stap in dit proces.

België
In België kun je terecht bij Blind D Mobiel voor onafhankelijk advies. Meestal vergoedt het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) - www.vaph.be - de kosten van (hoogtechnologische) hulpmiddelen grotendeels. De Blind D Mobiel biedt advies maar geen cursussen aan. Diverse blindenverenigingen zoals Blindenzorg Licht en Liefde (www.lichtenliefde.be) en de Brailleliga (www.brailleliga.be) organiseren cursussen over (hoog)technologische hulpmiddelen.

Nederland
In Nederland zijn Bartiméus en Koninklijke Visio beschikbaar voor blinde en slechtziende computergebruikers en bieden ook computercursussen aan. Terugbetaling verloopt via de zorgverzekeraar. De Ooglijn van de Oogvereniging geeft onafhankelijk advies via www.oogvereniging.nl. Ook is een bezoek aan de Ziezo-beurs aan te bevelen. Dit tweejaarlijkse evenement in Houten biedt een breed scala aan hulpmiddelenleveranciers, sportverenigingen, en blindengeleidehondenscholen.

Praktische tips voor het werken met de computer als je niet (goed) meer ziet

Maak gebruik van spraaksoftware

Spraaksoftware kan een waardevol hulpmiddel zijn voor mensen die moeite hebben met zien. Er zijn verschillende programma's die je tekst laten voorlezen, zodat je de inhoud op het scherm kunt begrijpen zonder visueel te hoeven waarnemen. Software zoals JAWS of NVDA (NonVisual Desktop Access) kan je volledig begeleiden in het gebruik van de computer, door tekst, knoppen, menu's en zelfs websites voor te lezen. Het voordeel van spraaksoftware is dat het niet alleen tekst voorleest, maar ook helpt met navigatie. Het leren van de sneltoetsen die beschikbaar zijn voor spraaksoftware kan het gemakkelijker maken om efficiënt met de computer te werken.

Verhoog de scherminstellingen

Als je nog enige mate van zicht hebt, kan het aanpassen van de scherminstellingen helpen om de leesbaarheid te verbeteren. Verhoog bijvoorbeeld de tekstgrootte en pas het contrast aan om de zichtbaarheid te verbeteren. De meeste besturingssystemen bieden instellingen waarmee je het lettertype kunt vergroten of de weergave kunt aanpassen zodat de tekst duidelijker zichtbaar is. Dit kan een goed startpunt zijn om de leesbaarheid van teksten, knoppen en menu's te verbeteren. Daarnaast kan het gebruik van een schermvergroter, zoals de Windows Vergrootglasfunctie, ervoor zorgen dat je details op het scherm beter kunt waarnemen.

Gebruik een brailleleesregel

Een brailleleesregel is een apparaat dat je kunt aansluiten op je computer, waarmee je de tekst in braille kunt lezen. Dit is een uitstekende optie voor mensen die blind zijn of slecht zien en braille kunnen lezen. De brailleleesregel zet de tekst op het scherm om naar braille, zodat je de inhoud tactiel kunt voelen. Dit biedt een effectieve manier om documenten, e-mails en andere digitale inhoud te lezen. Als je al ervaring hebt met braille, kan dit een krachtige manier zijn om zelfstandig met de computer te werken. Brailleleesregels werken goed samen met spraaksoftware, dus je kunt de tekst ook horen als dat nodig is.

Leer werken met sneltoetsen

Sneltoetsen kunnen een enorm verschil maken in je productiviteit bij het werken met de computer. In plaats van te moeten zoeken naar knoppen of menu's op het scherm, kun je sneltoetsen gebruiken om functies uit te voeren. Door deze sneltoetsen goed te leren, kun je je workflow aanzienlijk versnellen en de behoefte aan visuele navigatie verminderen. Veel spraaksoftware en besturingssystemen bieden de mogelijkheid om sneltoetsen te configureren voor veelgebruikte functies, waardoor het gebruik van de computer eenvoudiger en sneller wordt. Het leren van sneltoetsen kan aanvankelijk wat oefening vergen, maar het kan je onafhankelijkheid en efficiëntie vergroten.

Overweeg het gebruik van speciale apparaten

Er zijn diverse speciale apparaten ontworpen om het gebruik van de computer gemakkelijker te maken voor mensen met een visuele beperking. Dit kunnen vergrote toetsenborden zijn, die de toetsen groter maken en beter zichtbaar, of er zijn braille toetsenborden die volledig aangepast zijn voor braillegebruikers. Daarnaast kunnen er schermlezers of externe apparaten zoals vergrootglazen voor de computer helpen bij het lezen van tekst. Het kiezen van de juiste apparaten die passen bij jouw specifieke behoeften kan het gebruik van de computer aanzienlijk vergemakkelijken. Bij het selecteren van hulpmiddelen is het nuttig om advies in te winnen van gespecialiseerde winkels of organisaties die producten voor mensen met een visuele beperking aanbieden.

Gebruik audiobestanden en video's met ondertitels

Wanneer het moeilijk is om tekst op een scherm te lezen, kan het gebruik van audiobestanden en video's met ondertitels een alternatief zijn. Veel informatie is tegenwoordig beschikbaar in audioformaat, zoals podcasts, gesproken boeken of audiobestanden die tekst omzetten naar spraak. Dit kan een handige manier zijn om toegang te krijgen tot informatie zonder de noodzaak om visueel te lezen. Voor video's kun je ondertitels inschakelen, zodat je niet alleen kunt luisteren naar wat er wordt gezegd, maar ook de visuele informatie kunt volgen. Veel platforms bieden ondertitels aan bij video’s, wat het toegankelijker maakt voor mensen met een visuele beperking.

Maak gebruik van digitale assistenten

Digitale assistenten zoals Siri (Apple), Google Assistant of Alexa (Amazon) kunnen helpen bij het navigeren op de computer of smartphone zonder dat je de schermen hoeft te bekijken. Je kunt de assistenten vragen om bijvoorbeeld een e-mail voor je te lezen, apps te openen, notities te maken of internet te doorzoeken. Deze spraakgestuurde systemen zijn een goede manier om toegang te krijgen tot informatie en om de computer te gebruiken zonder fysieke interactie met het scherm of toetsenbord. Door de stemgestuurde functionaliteiten optimaal te benutten, kun je je zelfstandigheid vergroten.

Misvattingen rond hoe je met de computer werkt als je niet (goed) meer ziet

Er zijn veel misvattingen over het gebruik van computers door mensen die slechtziend of blind zijn. Van technologie die als niet toegankelijk wordt gezien tot aannames over de mogelijkheden van blinden en slechtzienden om technologie zelfstandig te gebruiken, zijn er veel misverstanden die de perceptie van wat mogelijk is beïnvloeden. Hier worden enkele van de meest voorkomende misvattingen besproken.

Mensen die blind zijn, kunnen niet met een computer werken

Een van de grootste misvattingen is dat mensen die blind zijn helemaal geen computers kunnen gebruiken. Dit is absoluut niet waar. Dankzij blinden en slechtzienden software zoals schermlezers en brailleleesregels kunnen mensen met een visuele beperking computers op dezelfde manier gebruiken als mensen met normaal zicht. Deze technologie maakt het mogelijk om tekst te laten voorlezen en interactie te hebben met digitale inhoud via spraak of braille.

Alleen braille wordt gebruikt om met een computer te werken

Een andere misvatting is dat braille de enige manier is voor blinden om te werken met een computer. Hoewel braille voor veel mensen essentieel is, maken andere mensen gebruik van spraakgestuurde technologie, waarbij spraakherkenning en schermlezers teksten en informatie voorlezen. Deze alternatieven zijn vaak flexibeler en kunnen het dagelijks gebruik van computers vergemakkelijken.

Technologie voor blinden en slechtzienden is duur en moeilijk te verkrijgen

Veel mensen denken dat technologie voor blinden en slechtzienden buitengewoon duur is en moeilijk te verkrijgen. Dit is echter niet altijd het geval. Er zijn veel betaalbare hulpmiddelen en softwareprogramma's beschikbaar die speciaal zijn ontworpen om technologie toegankelijk te maken. Veel van deze tools zijn zelfs gratis of tegen een laag tarief beschikbaar, waardoor mensen met een visuele beperking zich kunnen aanpassen aan het digitale tijdperk.

Mensen die slechtziend zijn, kunnen geen gebruik maken van digitale schermen

Er is de misvatting dat mensen die slechtziend zijn niet kunnen profiteren van digitale schermen, maar moderne technologie biedt tal van hulpmiddelen om visuele beperkingen te overwinnen. Apps voor vergroting, aangepaste instellingen op computers en mobiele apparaten, en gespecialiseerde software kunnen het gebruik van computers voor mensen met beperkte zichtbaarheid sterk verbeteren. Dit maakt het mogelijk om tekst beter te lezen, afbeeldingen te herkennen en zelfs video's te bekijken met aangepaste weergave-instellingen.

Spraakherkenning is onbetrouwbaar voor mensen die blind zijn

Er bestaat de misvatting dat spraakherkenningstechnologie onbetrouwbaar is voor mensen die blind zijn. In werkelijkheid is de spraakherkenning van tegenwoordig veel geavanceerder dan voorheen. Veel spraakgestuurde apps en systemen zijn nauwkeurig en betrouwbaar, en ze stellen mensen met een visuele beperking in staat om met computers en smartphones te werken, bijvoorbeeld door opdrachten te geven of tekst te dicteren zonder de noodzaak om visueel te communiceren.

Blinden en slechtzienden kunnen niet online navigeren

Een veelvoorkomende misvatting is dat mensen die blind of slechtziend zijn, niet effectief kunnen navigeren op het internet. Dankzij de vooruitgang in technologie kunnen mensen met een visuele beperking hun weg vinden op websites en apps, dankzij tools zoals spraakgestuurde zoekopdrachten, schermlezers en tekst-naar-spraaksoftware. Bovendien zijn steeds meer websites en apps ontworpen met toegankelijkheid in gedachten, waardoor het voor mensen met een visuele beperking veel gemakkelijker wordt om online informatie te vinden.

Er zijn geen gespecialiseerde hulpmiddelen voor werk gerelateerde computeractiviteiten

Sommige mensen denken dat er geen gespecialiseerde hulpmiddelen beschikbaar zijn voor mensen die blind of slechtziend zijn om met computers te werken in een professionele context. Dit is echter niet waar. Er zijn veel programma's en hulpmiddelen beschikbaar die het mogelijk maken om documenten te bewerken, e-mails te verzenden en andere werkgerelateerde taken uit te voeren. Deze tools zijn vaak ontworpen om de productiviteit van blinden en slechtzienden te verbeteren en hen in staat te stellen een breed scala aan taken efficiënt uit te voeren.

Lees verder

• Screenreaders: Computergebruik voor blinden en slechtzienden
• Blind of slechtziend: Onafhankelijk advies hulpmiddelen
• Brailleleesregel voor (zwaar) slechtzienden en blinden
• Windows 10: Toegankelijkheidsopties voor visueel beperkten