Hoe werk je met de computer als je niet (goed) meer ziet?

Ben jij ook zo afhankelijk van je computer voor het raadplegen van documenten, e-mails, agenda's, en nieuws? Misschien gebruik je ook online bankieren of zoek je informatie op via zoekmachines zoals Google? Het kan gebeuren dat je op een dag slechtziend wordt en moeite hebt met het lezen van je computerscherm. Gelukkig staat de technologie niet stil en zijn er tegenwoordig diverse hulpmiddelen beschikbaar die het mogelijk maken om als slechtziende of blinde persoon nog steeds efficiënt met een computer te werken.

• Toegankelijkheidsopties van besturingssystemen
• Groot computerscherm
• Monitorarm
• Aangepast toetsenbord
• Vergrotingsprogramma
• Spraaksyntheseprogramma
• Schermuitleesprogramma
• Brailleleesregel
• Onafhankelijk testen

Toegankelijkheidsopties van besturingssystemen

De meest gangbare besturingssystemen zijn Windows (Microsoft) en Mac (Apple).

Windows

Windows biedt standaard verschillende toegankelijkheidsopties zoals een vergrootglas en de verteller (Narrator). Via toegankelijkheidsinstellingen kunnen gebruikers aanpassingen doen aan cursor, toetsenbord, en sneltoetsen. Het aanpassen van de schermresolutie en Windows-kleuren kan ook helpen bij het verbeteren van de leesbaarheid. Deze aanpassingen zijn nuttig voor mensen met beperkte zichtproblemen, maar voor geavanceerdere behoeften, zoals spraak, vergroting, en braille, is een gespecialiseerd schermuitleesprogramma vaak noodzakelijk. De Narrator spreekt bijvoorbeeld geen Nederlands, ondersteunt geen navigatie door structuurelementen zoals links, koppen, en lijsten, en biedt geen ondersteuning voor braille.

Mac

Mac-computers hebben veel toegankelijkheidsopties standaard geïntegreerd. VoiceOver is een uitgebreid schermuitleesprogramma dat zowel vergroting, spraak als braille ondersteunt. Daarnaast kunnen gebruikers andere toegankelijkheidsinstellingen aanpassen voor vergroting, muis- en toetsenbordgebruik, enzovoort.

Groot computerscherm

Een groter computerscherm kan helpen om het overzicht te behouden over het volledige schermbeeld. Dit is echter niet altijd nuttig voor alle slechtzienden, vooral voor degenen die door een klein venster kijken en hun hoofd over het scherm moeten bewegen om alles te zien. Toch kan een groter scherm voor sommige gebruikers een aanzienlijke verbetering bieden.

Monitorarm

Een monitorarm maakt het mogelijk om de kijkafstand (de afstand tussen je ogen en het scherm) gemakkelijk aan te passen. Deze arm is flexibel, beweegbaar, in hoogte instelbaar en kantelbaar, wat het een waardevol en ergonomisch hulpmiddel maakt voor slechtziende computergebruikers.

Aangepast toetsenbord

Toetsenborden met beter contrast en grotere letters zijn beschikbaar in diverse winkels en online. Zoektermen zoals "toetsenbord" en "slechtziend" kunnen helpen bij het vinden van geschikte producten. Ook zijn er toetsenbordstickers verkrijgbaar die je op je huidige toetsenbord kunt plakken. Blind leren typen is uiteraard een nuttige vaardigheid om te vermijden dat je afhankelijk bent van visuele hulpmiddelen.

Vergrotingsprogramma

Vergrotingssoftware wordt op je computer geïnstalleerd en vergroot het beeld op je scherm. Deze programma’s bieden verschillende vergrotingsfactoren en aanpassingen voor kleur, contrast, muispijl, en tekstcursor. Sommige vergrotingsprogramma’s hebben een ingebouwde spraaksynthesizer. Een bekend voorbeeld is ZoomText.

Spraaksyntheseprogramma

Een spraaksyntheseprogramma, dat door een hulpmiddelenleverancier op je computer wordt geïnstalleerd, maakt alle tekst op je scherm hoorbaar met een computerstem. Moderne spraaksyntheseprogramma's hebben stemmen die vrij natuurlijk klinken en ondersteunen vaak meerdere talen. Instellingen zoals snelheid, toonhoogte en hoeveelheid voorgelezen tekst kunnen naar wens worden aangepast. Dit programma werkt vaak in combinatie met een schermuitleesprogramma dat de informatie van het scherm naar de spraaksynthesizer stuurt.

Schermuitleesprogramma

Een schermuitleesprogramma is noodzakelijk voor slechtziende of blinde computergebruikers die met spraak of braille willen werken. Dit programma kan een spraaksynthesizer of een brailleregel aansturen. Er zijn verschillende soorten schermuitleesprogramma's beschikbaar:

• Open source (gratis): NVDA (NonVisual Desktop Access)
• Ingebouwd in het besturingssysteem: "VoiceOver" bij Mac of "Narrator" bij Windows
• Commercieel: JAWS, Supernova, Cobra, Window Eyes, enz.

Brailleleesregel

Een brailleleesregel zet tekst om naar voelbaar braille. Op een soort lat komen pennetjes omhoog om brailletekens te vormen. Meestal staat de brailleleesregel onder of voor het toetsenbord. Er zijn brailleleesregels met verschillende aantallen cellen beschikbaar; een 40-cellige brailleleesregel toont bijvoorbeeld 40 tekens op het scherm, terwijl een gebruiker verder moet scrollen om de rest van het scherm te lezen. Een schermuitleesprogramma stuurt de brailleleesregel aan. Brailleleesregels zijn vaak prijzig door de complexe productie en technologie, met prijzen die kunnen oplopen tot 12.000 EUR voor een model met 80 cellen.

Onafhankelijk testen

Aangezien hulpmiddelen en aanpassingen individueel bepaald zijn, is het verstandig om contact op te nemen met een low vision-specialist of een blindenvereniging om de hulpmiddelen onafhankelijk en rustig uit te testen. Dit voorkomt miskopen en helpt bij het vinden van de meest geschikte oplossing voor jouw behoeften. Onafhankelijk testen is een belangrijke stap in dit proces.

België

In België kun je terecht bij Blind D Mobiel voor onafhankelijk advies. Meestal vergoedt het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) - www.vaph.be - de kosten van (hoogtechnologische) hulpmiddelen grotendeels. De Blind D Mobiel biedt advies maar geen cursussen aan. Diverse blindenverenigingen zoals Blindenzorg Licht en Liefde (www.lichtenliefde.be) en de Brailleliga (www.brailleliga.be) organiseren cursussen over (hoog)technologische hulpmiddelen.

Nederland

In Nederland zijn Bartiméus en Koninklijke Visio beschikbaar voor blinde en slechtziende computergebruikers en bieden ook computercursussen aan. Terugbetaling verloopt via de zorgverzekeraar. De Ooglijn van de Oogvereniging geeft onafhankelijk advies via www.oogvereniging.nl. Ook is een bezoek aan de Ziezo-beurs aan te bevelen. Dit tweejaarlijkse evenement in Houten biedt een breed scala aan hulpmiddelenleveranciers, sportverenigingen, en blindengeleidehondenscholen.

Lees verder

• Screenreaders: Computergebruik voor blinden en slechtzienden
• Blind of slechtziend: Onafhankelijk advies hulpmiddelen
• Brailleleesregel voor (zwaar) slechtzienden en blinden
• Windows 10: Toegankelijkheidsopties voor visueel beperkten