Het gebruik en de werking van een ouderwetse schrijfmachine
Wie kent het nog? De schrijfmachine, beter bekend als de typemachine en soms zelfs als de tikmachine. Ver voordat de commerciële computer met tekstverwerker intrad, werden er naast handgeschreven brieven ook getypte brieven geschreven. De schrijfmachine werd tot ongeveer 1980 op kantoren vrijwel alleen door vrouwen bediend.Artikelindeling
- De geschiedenis
- Het verdwijnen van de typistes en de schrijfmachines
- Het gebruik van de schrijfmachine
- De onderdelen van de schrijfmachine en het bedienproces
- Het inktlint mechanisme
Bron: Ministry of Information, Wikimedia Commons (Publiek domein)De geschiedenis
Voor 1980 was er op kantoren een duidelijk onderscheid in werkzaamheden van mannen en vrouwen. Zo was het gebruikelijk dat vooral vrouwen werkten met een schrijfmachine, zij typten vaak handgeschreven brieven van mannen over. Secretaresses noteerden wat mannen dicteerden en typten het vervolgens uit. Hoewel de schrijfmachine vroeger vooral op kantoor gebruikt werd, hadden mensen thuis vaak ook een schrijfmachine voor eigen gebruik.Het verdwijnen van de typistes en de schrijfmachines
Door de komst van commerciële computers, werd het op kantoren langzaam aan gebruikelijk dat mannen typewerkzaamheden gingen verrichten. Technologische ontwikkelingen op het gebied van computer hard- en software, hebben er voor gezorgd dat de typiste overbodig werd en de schrijfmachine een achterhaald instrument. Tekstverwerkingssoftware op een computer biedt in tegenstelling tot een schijfmachine veel meer rendement en mogelijkheden. Denk bijvoorbeeld bij een tekstverwerker aan functies als:
Bron: Muso, Wikimedia Commons (Publiek domein)
Het gebruik van de schrijfmachine
Met de schrijfmachine maak je direct een origineel document, hierdoor moet je dus altijd goed opletten om geen typefouten te maken. Fouten kun je verdoezelen met witte inkt of een gum, maar zullen altijd zichtbaar blijven. Vooral fouten tijdens het werken met carbon papier zal een uitdaging blijken. Voor het aanslaan van toetsen met het tienvingersysteem is enige oefening en krachtverdeling vereist. Een ervaren typist(e) kijkt tijdens het aanslaan niet naar de schrijfmachine en typt vrijwel foutloos en snel.De onderdelen van de schrijfmachine en het bedienproces
Ondanks dat de schrijfmachine een achterhaald schrijfinstrument is, kan het zeker interessant zijn om een brief te typen. Hoe complex de schrijfmachine er ook uit ziet, met wat oefening in zowel het gereed maken als het typen, kom je al gauw een heel eind.De onderdelen van een mechanische schrijfmachine
Bron: OpenClipart-Vectors, PixabayHet bedienen van de schrijfmachine
Als je gaat typen met een schrijfmachine, heb je allereerst te maken met de papiertafel. Deze zit bovenaan de achterkant van de schrijfmachine en meestal staat het merk van de fabrikant erop vermeld. Tussen de papiertafel en de rol (of cilinder) stop je het te typen papier. Door aan één van de rolknoppen (de linker of de rechter) te draaien, zet je het papier op de gewenste hoogte. Vaak komt het voor dat het papier scheef komt te zitten, hiervoor gebruik je dan de papier-vrijmaker. Dit is een klein hendeltje, dat links of rechts van de wagen dichtbij een van de rolknoppen in de buurt zit. Door het hendeltje naar voren of naar beneden te duwen worden de voedingsrolletjes (die het papier tegen de rol of cilinder aandrukken) van de rol of cilinder afgeduwd, waardoor het papier verschoven kan worden. Door de boven- en onderkant van het papier tegen elkaar te houden, kun je controleren of het papier echt recht zit. Als het papier recht zit, zet je de papier-vrijmaker weer in de vorige stand.
Vaak zit er op de papiertafel een papiergeleider, waarachter meestal een margeschaaltje is aangebracht. Als er een papiergeleider op de schrijfmachine aanwezig is, dan kun je met behulp daarvan het margeschaaltje op 0 zetten. Je kunt dan het beste papier langs die 0 in de wagen brengen. De wagen kun je middels de wagen-vrijmaker (meestal links en rechts voor aan de wagen) bewegen. Wanneer je op de wagen-vrijmaker drukt moet je tegelijkertijd de wagen vasthouden, anders schiet deze met een ruk naar links. Om een voor- en achtermarge te verkrijgen moet je de randstellers (of kantlijnstoppen) instellen. De kantlijnstoppen beweeg je langs de verdeelschaal, deze kan voor aan de machine zitten of achter de papiertafel. De beginkantlijnstop is voor de beginmarge en de eindkantlijnstop is voor de eindmarge. De eindkantlijnstop staat in verbinding met een belletje. Elke keer als je bij het eind van een regel bent gekomen rinkelt het belletje als waarschuwing zodat je weer aan een nieuwe regel moet beginnen.
Om aan een nieuwe regel te beginnen maak je gebruik van de regelverzet haak, waardoor met één beweging de wagen naar rechts gezet wordt en het papier omhoog komt. De regelverzet haak zit meestal links voor aan de machine. Middels de regelafstand steller kun je de afstand tussen de regels bepalen. Bij kleinere draagbare schijfmachines zijn meestal 3 afstanden in te stellen (1, 1½ en 2), op standaard schrijfmachines zijn er vaak 5 afstanden in te stellen (1, 1½, 2, 2½ en 3).
