Hoe laat is het? De tijd wereldwijd dankzij een online klok

'Hoe laat is het nu?' Die vraag speelt dagelijks een hoofdrol in het leven van de moderne mens. In vroeger tijden moesten de meeste mensen op zoek naar een kerkklok om daarop te zien hoe laat het was. Tegenwoordig zijn klokken alom aanwezig op telefoons, computers, tv's, horloges en magnetrons. Als men vroeger wilde weten hoe laat het elders op de wereld was, dan moest men hiervoor zelf een berekening maken. In de 21e eeuw is dat niet meer nodig: dankzij het internet kan men op elk moment zien hoe laat het op elke andere plek op aarde is.

De geschiedenis van de klok

Al duizenden jaren gebruikt de mensheid hulpmiddelen om de tijd mee te bepalen. In het oude Egypte werden bijvoorbeeld obelisken gebruikt als grote zonnewijzers, waarmee men kon zien hoe laat het was. Ook in veel andere culturen waren zonnewijzers eeuwenlang de belangrijkste hulpmiddelen voor tijdsbepalingen. Andere hulpmiddelen uit de oudheid waren diverse soorten waterklokken, die onder meer in India, Babylon en China werden ontwikkeld. Eveneens werden in diverse culturen zandlopers gebruikt voor tijdmetingen. Rond het jaar duizend gebruikten adellijke mensen in Europa binnenshuis vaak 'kaarsklokken', waarbij men op een kaars die de hele dag brandde, via streepjes kon zien hoe laat het ongeveer was.

Revolutie in de tijdsbeleving

Rond het jaar 1300 werd de mechanische kerkklok in Europa geïntroduceerd. In de loop van de 14e en 15e eeuw werden zulke klokken in heel Europa op kerktorens van steden en dorpen geplaatst. Deze klokken zorgden voor een grote revolutie in de tijdsbeleving van veel Europeanen. Waar de meeste mensen voorheen slechts met globale tijdsaanduidingen werkten, konden inwoners van een plaats voortaan dankzij die klokken tot op de minuut precies zien hoe laat het was.

In de 16e eeuw begon de ontwikkeling van de horloges, waardoor men voortaan altijd een klok op zak kon hebben. In de begintijd waren dit nog zeer dure en onnauwkeurige apparaten. In de loop der eeuwen verbeterde men de nauwkeurigheid dankzij diverse uitvindingen. Oorspronkelijk waren de meeste horloges 'zakhorloges', die men dus bij zich had, maar wel uit z'n zak moest halen om te zien hoe laat het was. In de 19e eeuw werd het polshorloge geïntroduceerd. In de loop van de 20e eeuw werden polshorloges steeds betaalbaarder en beter, met als gevolg dat op den duur bijna iedereen met zo'n apparaat om de pols rondliep. Sinds circa het jaar 2000 is het aantal mensen dat een horloge draagt toch weer wat teruggelopen, als gevolg van de opkomst van de mobiele telefoon, waarop immers ook altijd een klok zit.

Tijdzones: hoe laat is het hier en elders?

In de 21e eeuw is men er aan gewend dat de wereld in tijdzones is verdeeld en dat alle plaatsen in die zone dezelfde tijd hebben. Als gevolg daarvan geldt dus in alle plaatsen van bijvoorbeeld Nederland, België, Frankrijk en Duitsland exact dezelfde tijd. In het verleden was dat echter niet zo. Men liet zich toen leiden door de natuur: als vanuit een bepaalde plaats de zon precies in het zuiden stond, dan was het op dat moment op die plek exact twaalf uur 's middags. Hierdoor hadden dus zelfs binnen Nederland allerlei steden net weer een andere tijd: in een westelijke plaats zoals Rotterdam was het dus op een ander moment 12u00, dan in een oostelijke plaats zoals Winterswijk.

UTC en GMT

In de loop van de 19e eeuw werd dit echter steeds onhandiger, mede door de komst van uitvindingen zoals de spoorwegen en de telegrafie. Daarom gingen landen steeds vaker 'officiële eenheidstijden' invoeren, die voor een bepaalde regio of voor een heel land golden. In de loop van de 20e eeuw is er nog heel wat discussie geweest tussen landen, over de invoering van een officiële, internationale indeling van de wereldkaart in tijdzones. Uiteindelijk is in 1972 internationaal officieel de tijdsindeling UTC geaccepteerd (de 'Coordinated Universal Time'). Daarbij is de wereld ingedeeld in 24 tijdzones. De nulmeridiaan van deze indeling is de meridiaan van het Engelse Greenwich. De UTC-tijd waarmee alle tijdzones vergeleken worden, is in de praktijk hetzelfde als de oude GMT (Greenwich Mean Time). In Nederland en België zit men bijvoorbeeld in de tijdzone CET (Central European Time), die tijdens de wintertijd één uur voorloopt op zowel de GMT als de UTC. De CET noemt men daarom in de wintertijd UTC+1 of GMT+1.

Internet en de klok

In vroeger tijden had men een kaart met de tijdzones nodig, plus een overzicht van alle zomer- en wintertijden, om te kunnen berekenen hoe laat het ergens anders op de wereld was. Dankzij het internet is die moeite niet meer nodig. Men hoeft zelf niets meer te berekenen, men kan gewoon online opzoeken hoe laat het op dat moment elders is.

Tijd opzoeken via Google

Anno 2020 maakt 's werelds beroemdste zoekmachine Google het voor de mensen wel erg makkelijk om op te zoeken hoe laat het ergens is. Wanneer men bij die zoekmachine bijvoorbeeld invult 'Hoe laat is het in Finland', dan verwijst Google u niet door naar een aparte website met daarop de tijd in Finland, maar geeft men automatisch boven de zoekresultaten reeds het antwoord op die vraag. Zo kan men dus heel makkelijk en heel snel via Google te weten komen hoe laat het op dat moment is op alle plekken op aarde. Natuurlijk moet men daarbij wel opletten dat grote landen in veel verschillende tijdzones verdeeld zijn. De vraag 'Hoe laat is het nu in de Verenigde Staten' is niet erg functioneel. Men moet aan Google exact vragen hoe laat het in een specifieke plaats is.

Wereldklok online

De hierboven beschreven 'tijdfunctie' van Google is natuurlijk erg handig als men heel snel het tijdstip wil weten op één specifieke locatie. Wanneer men echter wat meer inzicht wil krijgen in de tijdsverschillen tussen verschillende regio's, dan kan men beter naar een website gaan die hiervan een duidelijk overzicht geeft. Een voorbeeld hiervan is de website De Wereldklok.nl. Hierop kan men niet alleen snel opzoeken hoe laat het op een specifieke locatie is, maar biedt men ook een overzichtelijke kaart aan, waarop men kan bekijken welke gebieden tot welke tijdzones behoren. Ook biedt men overzichtelijke info per zone aan over de regels die er gelden voor zomertijd en wintertijd. De tijden op die website zijn gesynchroniseerd met de atoomklok via het NTP-systeem (NTP is een afkorting van Network Time Protocol).

Landenkompas: tijdsverschil voor op vakantie

Een moment waarop veel mensen geïnteresseerd worden in het tijdsverschil tussen hun eigen woonlocatie en een andere plek is, wanneer men zich informeert over een potentiële vakantielocatie. Een website die daarop inspeelt is Het Landenkompas.nl. Op hun site kan men niet alleen de tijdzone van een vakantielocatie vinden, maar vindt men meteen ook allerlei aanvullende praktische informatie over die locatie, zoals het weer, benodigde vaccinaties, het type stopcontacten, wisselkoersen, taalcursussen en regels voor visa.

Time And Date

Wie een uitgebreide, internationale website zoekt over het fenomeen tijd, kan terecht op Time And Date.com. Op die Engelstalige site vindt men ook weer een wereldklok, een zoekfunctie naar de tijden op alle plekken op aarde en een wereldkaart met alle tijdzones, maar ook heel veel andere informatie die met het fenomeen tijd te maken heeft. Men vertelt op die site bijvoorbeeld uitgebreid over de geschiedenis van tijdzones. Ook kan men op die site zoeken naar de tijdstippen van zonsopgangen en zonsondergangen overal ter wereld, of naar de momenten waarop er volle maan is, of wanneer er ergens een zonsverduistering is. Eveneens is er het wereldwijde weer op te vinden.

Ook bevat de site diverse rekenmachines, waarop men bijvoorbeeld kan laten berekenen hoeveel dagen het nog is tot een bepaalde datum. Verder houdt men op die website het nieuws bij van onderwerpen die gerelateerd zijn aan tijd (zoals ook de stand van de zon en planeten). Eveneens biedt men de mogelijkheid om persoonlijke kalenders samen te stellen (met evenementen, verjaardagen, enzovoort), die men vervolgens kan uitprinten. Op de website zijn onder meer ook een online stopwatch, een timer en een 'meeting planner' te vinden. Behalve de reguliere website, is deze site ook bruikbaar als app op een smartphone of tablet. Bij 'Time And Date' biedt men overigens ook handige tools aan, die men als websitebouwer kan gebruiken om bijvoorbeeld een klok op een eigen website te plaatsen.