Automatiserings Moguls: Eckart Wintzen

Beursfonds Wordonline bleek niet meer dan een hol vat, waarvoor beleggers vele miljarden neertelden. ICT ondernemer Eckart Wintzen kan er zich over opwinden. 'Voor dat geld hadden we heel Nederland van glasvezel kunnen voorzien.' Een interview met de inmiddels overleden, onconventionele ondernemer. Oude hippie Wintzen geloofde in kleine organisaties. In het onderstaande interview wordt een beeld geschetst van een van de eerste ICT ondernemers van Nederland: Eckart Wintzen. Wintzen wist zijn eenvoudige uitzendbureau voor programmeurs (meer was het niet) uit te bouwen tot een automatiseringsbedrijf met statuur. Groot genoeg om overgenomen te worden door Origin. Na de verkoop ging de oude hippie Wintzen door met ondernemen en investeren. Op kleinere schaal en vol met idealen. Wat hem onderscheidde was niet alleen zijn visie op het ondernemen (hou het klein, behapbaar), maar ook zijn gevoel voor marketing en zijn omgang met de pers. Als geen anders wist hij het journaille te bespelen. Hij was graag vertrouwelijk met journalisten. Schroomde niet om een redactie te bezoeken van een automatiseringsvakblad. Hij liet boeken schrijven, omringde zich graag met wetenschappers, kunstenaars en artiesten. Van iets saais als het jaarverslag wist hij altijd een happening te maken, bijvoorbeeld door te komen met een jaarverslag geschreven voor kinderen. Kortom hij probeerde het beeld van zichzelf en zijn bedrijf zorgvuldig te boetseren zoals hij dat beliefde.

Raf terroriste

Eckart Wintzen is een ietwat exentrieke, maar zeer geslaagde ondernemer. Voor iemand die in de jaren zestig graag discussieerde met Ulrike Meinhoff (latere RAF-terroriste), die mislukte als student wis- en natuurkunde en die geestverruimende middelen niet versmaadde, is hij goed terechtgekomen. In een door het gerenommeerde vakblad 'Computable' uitgeschreven verkiezing van de Nederlandse IT-persoonlijkheid van het millennium wist hij een derde plek te bemachtigen achter winnaar professor Edsger Dijkstra ('vader van gestructureerd programmeren') en de gebroeders Baan.

Wintzen, geboren in Scheveningen, maakte in de jaren tachtig en negentig naam als oprichter/directeur van BSO, Buro voor Systeem Ontwikkeling (let op de typische jaren zeventig spelling). Hij profileerde zich als iemand die verder kijkt dan de bits en bytes. BSO vormde zo de natuurlijk tegenpool van het grotere en agressievere Volmac, dat geleid werd door een rechtlijnig denkende schaakliefhebber.

De twee bedrijven waren lange tijd de Ajax en Feijenoord onder de Nederlandse softwarehuizen. Waar de oprichters van Volmac (inmiddels opgegaan in Cap Gemini) eind jaren tachtig de eerste technologie-'boom' benutten voor een lucratieve beursgang, bleef BSO zelfstandig. De Volmac-oprichters Van Oosterom en Mol werden zo de eerste software-miljonairs van Nederland.

Lappendeken

Wintzen moest nog geduld oefenen. Via een langdurige vrijage met de automatiseringsafdeling van Philips wist BSO, inmiddels omgedoopt tot Origin, op te stoten in de vaart der volkeren. In 1996 stond er een bedrijf met 6000 medewerkers verdeeld over 21 landen. In datzelfde jaar trad Wintzen af als CEO. Met de naar schatting ƒ 415 miljoen gulden die hij overhield aan de verkoop van zijn aandelen, is hij een investeringsmaatschappij begonnen, het in Doorn gevestigde Ex'tent.

Wintzen steekt zijn geld in een lappendeken aan projecten en ondernemingen. Van ijs (Ben& Jerry's) tot autoverhuur (Greenwheels), van beeldtelefonie tot dolby 5.1 geluidsstudio's (DVD-geluid). Zijn investeringen lijken lukraak gekozen, maar zijn het zeker niet. Je vindt er de thema's in terug die hem altijd al boeiden: milieu, ecologie en de invloed van technologie op het menselijk handelen.

Over BSO/Origin praat hij liever niet meer, dat is een gepasseerd station. 'Ik ben niet iemand van het verleden' zegt Wintzen. Van de BSO-cultuur is weinig terug te vinden in het huidige Atos Origin. De veel geroemde managementstructuur (bedrijf was opgedeeld in kleine, zelfstandige cellen die in theorie niet groter mochten zijn 50 personeelsleden) werd na zijn vertrek snel bij de stoeprand geparkeerd. Ook het Origin-logo, een steen met daarin gekraste tekens, verdween van het briefpapier. Nu grootaandeelhouder Philips kortgeleden Origin heeft verkocht aan het Franse Atos, lijkt de afrekening met Wintzens-erfenis compleet. Het stoort de oprichter niet. 'That's business.'

Image

Je imago is je beste amigo hoort men soms wel in de reclamewereld. Iets waarvan Wintzen vanaf het prille begin was doordrongen. Hij heeft de beeldvorming van zijn bedrijf (èn dat van het product Wintzen zèlf) altijd scherp in de gaten gehouden. Zo kon men hem bijvoorbeeld op de redactie van vakblad 'Computable' tegenkomen om een verhaal met een redacteur door te nemen. Ook de klanten van het softwarehuis werden in de jaren tachtig en negentig, toen het woord 'soft selling' nog moest worden uitgevonden, getrakteerd op spectaculaire seminars. Kosten nog moeite werden gespaard om de aandacht te trekken. In 1995 ontspoorde dat gedeeltelijk toen op een Rotterdamse havenpier ten behoeve van een seminar een concentratiekamp werd nagebootst, compleet met scheldende bewakers en agressieve honden. Ook de presentatie van het jaarlijkse jaarverslag, bij vele niet beursgenoteerde bedrijven een non-event, werd tot mediagebeurtenis verheven. Bijvoorbeeld door het jaarverslag door kinderen te laten produceren. Journalisten konden hun kroost meenemen naar de persconferentie. Het sympathieke softwarehuis kreeg keer op keer redactionele aandacht die in geen verhouding stond tot de importantie van de onderneming.
'Je gunt iemand business', zegt Wintzen, die de beproefde strategie loslaat op zijn nieuwe investeringen, zoals het ijsmerk Ben & Jerry's. 'We hebben dat neergezet als een sociaal verantwoord bedrijf dat ook nog met andere dingen bezig is dan puur ijs verkopen'. Adverteren doet Ben & Jerry's nauwelijks. Men probeert zelf nieuws te maken, bijvoorbeeld door een vijftienjarig meisje tot commissaris te benoemen.

Prikkels

Met de oprichting van Ex'tent kan Wintzen, nog meer dan voorheen, zich richten op het verbeteren van de wereld. 'Dat kan op twee manieren', zegt Wintzen. 'Door wat je nu al doet, groener te gaan doen.'

Maar de tweede manier is interessanter en heeft een hoger visionair gehalte: het idee van virtuele welstand. Het komt er op neer dat Wintzen wil dat mensen gelukkig worden, zonder dat ze daarbij tegelijkertijd het milieu verpesten. 'Eigenlijk', zegt Wintzen, 'willen we virtuele welstand genereren.' Immers 85 procent van de dingen die je koopt heb je niet echt nodig. Uiteindelijk gaat het er toch om dat we lol hebben. Dat bereiken we onder meer door nieuwe prikkels op te doen: bijvoorbeeld door naar de film te gaan; een parfum te kopen of een peperdure Jaguar aan te schaffen.

Zintuigen kunnen ook met minder milieu-vijandige digitale hulpmiddelen worden geprikkeld. Een vertaling van dat idee is de beeldtelefoon, een apparaat dat reizen ècht overbodig maakt. En dan hebben we het niet over een simpele beeldtelefoon, maar over een model met superieur grootbeeld en geluid waarbij je bovendien je medemens recht in de ogen kijkt. Op Wintzens kantoor staat een prototype van zo'n beeldtelefoon. Het is nog peperduur. De op een kopieermachine lijkende machine is ontwikkeld door Ex'ovsion, een 90 procents dochter van Ex'tent. Beeld en geluid blijken van verbluffende kwaliteit. Er is echter één klein nadeeltje, het apparaat vergt een symmetrische twee Megabit-verbinding.

Een massamarkt voor de beeldtelefoon lijkt daarmee nog ver weg, maar voor multinationals met een eigen snel netwerk kan het nu al een aantrekkelijk hulpmiddel zijn. De doelgroep vormen topmanagers voor wie reizen niet meer zo hoeft. 'Dat zijn mensen', vertelt Wintzen, 'die weten wat het betekent om dertig mandagen per jaar aan reizen te besparen. Wat dat aan energie en emoties spaart. Wat het aan vliegtickets, autohuur en hotels spaart.'

Utopia in Eindhoven

Wil de beeldtelefoon van Ex'ovision snel werkelijkheid worden dan zal Nederland over moeten stappen op supersnel breedband Internet. Wintzen bepleit daarom glasvezelaansluitingen voor alle woningen.

Dat is een kostbare operatie. 'We plannen met gemak ƒ80 miljard voor een wegennet', zegt Wintzen. 'Voor datzelfde geld kun je heel Nederland verglazen. Er twijfelt niemand aan dat er ooit breedband komt. Het enige dat ik nu vraag, is om het wat eerder aan te leggen.'

Geld hoeft niet echt een probleem te zijn. Wintzen mag graag wijzen naar de gekte die ontstond bij de beursgang van Worldonline. Hij kan zich opwinden over de geldverkwisting op de beurs. 'Beleggers leggen zestien miljard tafel leggen voor een adressenbestand. Mij heb je dan ook niet aangetroffen in de rij voor Worldonline aandelen. Ik sta nu aan de kant te schuddebuiken van het lachen. Men heeft een blikje stinkende sardines gekocht.'

In de regio Eindhoven-Tilburg kan een deel van Wintzen's utopia werkelijk worden. Daar wordt, als het geld er komt tenminste, nog dit jaar een zogenoemde Kenniswijk opgezet. Rond de 50.000 gezinnen krijgen een glasvezelaansluiting (10 Mbps). Het zal vooral een interessant experiment zijn om te zien hoe mensen reageren op die bandbreedte overvloed. 'Internet heeft wel geleerd, dat het meestal iets anders wordt dan we nu denken.'

Wat anderen zeggen over Wintzen:

• 'De goedheid stroomt uit alle gaten van zijn versleten spijkerbroeken', Quote, 2001.
• 'Zijn visionaire ideeën zijn mooi praatjes voor bij de open haard. En meer niet' Quote, 1996.
• 'Eckart is een inspiratiebron voor mij geweest. Van hem heb ik geleerd dat communiceren het allerbelangrijkste is. Ruzie? Ik heb hem wel eens stijfgescholden. Maar hij vroeg me 's avonds weer voor een biertje.' Herb Prooij, CEO Siennax, voormalig Origin-manager
• 'Hij is cool, een aardige man en hij was de grondlegger van de celstructuur van BSO. Nu richt hij zich op milieu en het sociale aspect in de IT-industrie.' Computable, 2000.
• 'Among the programmers at Hyperion, Eckart was known simply as "our Buddhist boss". I will never forget that model of doing business, and will use it in my own business some day. It works. I am glad to see that he is finally be recognized as the genius he is.' Ex-BSO werknemer William Ferguson
• 'Hij is soft zonder geitewollen sokken. Zijn grootste bijdrage aan de IT-geschiedenis van Nederland is dat hij zich van meet af aan bekommerde om het effect van technologie op de menselijke cultuur en het menselijk handelen.' Computable, 1999