Computerpioniers: Blaise Pascal

Computers zijn in onze maatschappij niet meer weg te denken. Ontdekkingen van veel mensen, soms al honderden jaren geleden, hebben bijgedragen aan onze huidige computer. In dit artikel bekijken we de rol van Blaise Pascal (1623-1662), veelzijdig wetenschapper en onderzoeker. Hij was ook de uitvinder van de Pascaline, een machine waarmee kon worden gerekend.

Blaise Pascal

Blaise Pascal werd in 1623 geboren als zoon van een belastingrechter, later belastingambtenaar. Kennis en vaardigheden in het vak 'rekenen' was in het gezin Pascal daarom heel belangrijk. Blaise krijgt een veelzijdige wetenschappelijke opleiding, en ontwikkelt zich tot filosoof, wiskundige en natuurkundige. Op alle deze terreinen publiceert Pascal wetenschappelijk bijdragen. Hij vindt het belangrijk wetenschap niet alleen theoretisch te beoefenen, maar bevindingen ook met experimenten te toetsen.

Pascaline

De jonge en briljante Blaise ziet het vele rekenwerk van zijn vader aan dat deze voor zijn werk als belastingambtenaar moet doen, en constateert dat deze wel heel veel tijd moest steken in dit zich steeds herhalende rekenwerk. Dát moet toch gemakkelijker kunnen, moet hij hebben geredeneerd. In 1640 kwam in 's-Hertogenbosch Johan Ciermans met het idee om ijzeren raderen te gebruiken om het rekenproces te vereenvoudigen. Blaise Pascal werkt dit idee uit, en in 1642 maakt hij een machine, waarmee optellen en aftrekken mogelijk was. Deze rekenmachine krijgt de naam 'pascaline'.

De vroege modellen van de pascaline hadden zes tandradertjes. In latere modellen waren dat er acht, die in elkaar grepen. Bij het ronddraaien van zo'n tandwieltje verspringt het wieltje ernaast op het overdrachtsmoment, ofwel bij het verspringen van de 9 naar de 0. (Of andersom, bij terugdraaien).

Deze voor die tijd revolutionaire uitvinding betekende voor de gebruiker veel tijdwinst. De kosten om de pascaline te construeren waren echter erg hoog, dus alleen de welgestelden waren in de gelegenheid er eentje aan te schaffen. Uiteindelijk worden er zo'n 50 verkocht. Technieken die gebruikt werden om machines te maken waren helaas nog niet voldoende ontwikkeld om ook machines te bouwen waarmee ook vermenigvuldigd of gedeeld kon worden.

Blaise Pascal: een veelzijdig wetenschapper

Blaise Pascal is op vele terreinen actief geweest. Zijn betekenis voor natuurkunde en vooral de wiskunde is erg groot. Bekend op natuurkundig terrein is o.a. zijn onderzoek naar druk in vloeistoffen (de 'wet van Pascal'). In de wiskunde heeft hij baanbrekend werk verzet. Zo legt hij bijvoorbeeld grondslagen op het gebied van de integraalleer, waarschijnlijkheidsberekeningen, meetkunde. Bekend is o.a. 'de driehoek van Pascal'. Aan het einde van zijn leven verdiept hij zich meer in religieuze zaken. Hij bestudeert de Bijbel en de vroege kerkvaders, en schrijft hier zijn eigen inzichten over. Het jaar voor hij zou overlijden bedacht Pascal een openbaar vervoerssysteem, en richtte met enkele andere aandeelhouders hiervoor een onderneming op. Deze onderneming onderhield een lijndienst met koetsen in Parijs, wat nog nergens anders gebeurde. De winst doneerde Pascal aan de armen van Blois.

Blaise Pascal, is nooit getrouwd geweest, en had altijd problemen met zijn gezondheid. Hij was veel ziek, en had bijna altijd pijn.
Het stimuleert hem tot hard werken. In 1662 overlijdt hij, op pas 39 jarige leeftijd.

Genoemd naar Blaise Pascal

• In de 'computerwereld' herinnert de programmeertaal 'pascal', ontworpen door Niklaus Wirth, aan Blaise Pascal.
• Ook heeft, heel toepasselijk, de gebruikersgroep 'pascal' binnen de HCC (Hobby Computer Club) die zich bezig houdt met alles rond de programmeertaal pascal hun tijdschrift 'Blaise' genoemd.
• In de natuurkunde is een wet naar hem genoemd (De 'Wet van Pascal')
• Wiskundigen kennen 'de driehoek van Pascal'
• Veel scholen dragen zijn naam.