De invloed van internet op je hersenen

Internet is anno 2016 niet meer weg te denken uit onze samenleving. Internet lijkt steeds belangrijker te worden in ons leven. Veel mensen kunnen al niet meer zonder. In 2014 maakten 9 op de 10 mensen dagelijks gebruik van internet. Niet alleen maar via de traditionele computer maar ook via tablet, laptop en mobiele telefoon. Steeds meer mensen lezen bijvoorbeeld de krant via internet: in 2005 deed 35% van de mensen dat, in 2014 al 59%. Tussen 2005 en 2014 steeg ook het percentage internetgebruikers dat online shopt, radio luistert, televisie kijkt en internetbankiert. Er is weinig onderzoek gedaan naar wat daadwerkelijk het langetermijneffect van internet op je hersenen is. Toch zijn er wel enkele dingen te zeggen over hoe het invloed heeft op onder andere onze concentratie, onze productiviteit, ons geheugen en onze intelligentie.

Concentratie

Tijdens het surfen op internet zijn onze hersenen bezig met het oppervlakkig scannen van veel informatie. Ook zijn onze hersenen steeds op zoek naar veel en snelle afleiding. Dit kan er voor zorgen dat onze hersenen zich zo blijven gedragen als we niet achter de computer zitten. Daardoor kunnen we ons slechter concentreren op taken die onze aandacht vragen, zoals het lezen van een boek of huiswerk maken. Het is echter niet zeker of deze verandering van het concentratievermogen echt een verandering in de hersenen is of dat er sprake is van een gewoonte en/of verslaving. Mocht het gaan om een hersenverandering: dit is ook weer de andere kant op te veranderen. Door jezelf regelmatig te forceren te concentreren op bijvoorbeeld het lezen van een boek, oefen je je concentratie waardoor deze weer toeneemt.

Multitasken en productiviteit

Multitasken: veel dingen tegelijk doen en veel switchen tussen verschillende taken. Tussen het werken door regelmatig even je mail checken en gedurende de dag regelmatig berichtjes sturen via WhatsApp, of je nou tv kijkt, aan het eten bent of in de trein zit. We zijn er allemaal wel bekend mee. Is dit wel goed voor ons, dit vele switchen tussen taken? Nee. Je hersenen kunnen niet multitasken, hoe graag we ook willen denken dat onze hersenen dat wel aankunnen. Elke keer dat je een mailtje leest of berichtje beantwoordt, kost het tijd om de draad weer op te pakken van de taak waar je eigenlijk mee bezig was. Afhankelijk van de taak kan het wel vijftien tot vijfentwintig minuten duren voor je de volle concentratie weer te pakken hebt. Grote kans dat je in die tijd alweer voor een tweede keer je mail of WhatsApp erbij hebt gepakt. Dit zorgt logischerwijs voor een slechtere productiviteit: door dit continu schakelen daalt je productiviteit met 40% en kan het wel twee keer zo lang duren om hetzelfde werk te doen. Het zorgt daarnaast ook voor het maken van meer fouten, verminderde kwaliteit van het werk en voor stress.

Geheugen

Mogelijk heeft internet invloed op ons geheugen. Alle informatie die we normaal zouden willen onthouden, is online te vinden. Hele encyclopedieën en boeken staan online, met informatie over daadwerkelijk alles. Dit kan er voor zorgen dat we geneigd zijn minder informatie echt te onthouden, als we weten dat we alles toch weer op internet terug kunnen vinden. De vraag is of dit echt een probleem vormt: waarom zou je willen onthouden dat Lodewijk XIV geboren werd op 5 september 1638 als je deze informatie op diverse websites kan terugvinden? Waar onze hersenen vroeger waren ingesteld op het onthouden van veel informatie, zijn ze nu ingesteld op het snel vinden, selecteren en verwerken van informatie.

Het lezen van een online tekst is wel lastiger en de informatie is minder goed te onthouden dan bij het lezen van een tekst op papier. Uit psychologisch en neurologisch onderzoek blijkt dat lezers die een internettekst lazen ten opzichte van lezers die een tekst op papier lazen veel lager scoorden bij het beantwoorden van vragen over de tekst. Ze herinnerden zich de inhoud minder goed. Dit komt mogelijk ook door het multitasken: dit zorgt er voor dat het verplaatsen van informatie van ons kortetermijngeheugen naar het langetermijngeheugen wordt onderbroken, wat betekent dat de informatie die we lezen niet wordt opgeslagen in het langetermijngeheugen. Bij het lezen van een tekst op papier is van multitasken niet of minder sprake en wordt dit proces niet onderbroken.

Intelligentie

Tijdens het proces waarbij informatie van het kortetermijngeheugen naar het langetermijngeheugen wordt getransporteerd groeit het aantal synapsen in het brein; dit zorgt voor een grotere intelligentie. Door te multitasken wordt dit proces onderbroken; de paar minuten waarin je brein even niet hoeft te denken en ontspant, wordt gebruikt om informatie van het kortetermijngeheugen naar het langetermijngeheugen te verplaatsen. Het onderbreken van dit proces door te multitasken kan er daarom voor zorgen dat onze intelligentie niet toeneemt. Als het werk waar je mee bezig bent onderbroken wordt door mailtjes, telefoontjes en berichtjes kan dit er voor zorgen dat je IQ met wel 10 punten daalt. Maar het is niet zeker of internet ons minder intelligent maakt: mogelijk maakt het ons zelfs slimmer. Het hangt er van af hoe je intelligentie definieert. Als intelligentie te maken heeft met snel zijn, kunnen multitasken en alert zijn, worden we wel degelijk slimmer door gamen en internetten. Uit onderzoek blijkt dat gamers sneller en efficiënter lastige beslissingen nemen; er is hierbij een parallel te trekken naar internet waarbij je net als bij gamen je aandacht continu verplaatst.

Neuroplasticiteit

Neuroplasticiteit betekent dat ons brein veranderlijk is. We kunnen ons gehele leven ons brein veranderen: nieuwe zenuwcellen en synapsen maken door het trainen van je brein. Gedrag dat we veel uitvoeren oftewel training heeft invloed op de ontwikkeling en het veranderen van de hersenen. Als we echter stoppen met dit gedrag uitvoeren zal deze verandering ook weer verdwijnen uit het brein. Als je dus stopt met internet zullen de negatieve én positieve veranderingen die dit teweeg heeft gebracht, op den duur ook verdwijnen uit je hersenen.

Apps en toepassingen om je te helpen

Er zijn een aantal apps, plug-ins voor je browser en computerprogramma’s die multitasken tegengaan en je kunnen helpen geconcentreerd met een taak bezig te gaan:

• Stayfocusd: Stayfocusd is een extensie voor Google Chrome waarmee je afleidende websites kan beperken of blokkeren.
• Freedom: deze toepassing werkt op elke device, van telefoon tot computer. Je kan hiermee alle apps en websites die voor afleiding zorgen blokkeren.
• Self Control: Self Control is een MAC-toepassing waarmee je afleidende websites tijdelijk kan blokkeren.

Boeken over de invloed van internet op je hersenen

Voor wie meer wil weten over dit onderwerp zijn er een aantal boeken om verder te lezen. Dit is dan meteen goed om je concentratie mee te verbeteren! In 2010 verscheen het boek The Shallows van Nicholas Carr, in het Nederlands vertaald als Het Ondiepe. Ook verscheen in 2011 het boek Hoe verandert internet je manier van denken van John Brockman. In 2014 verscheen het boek Digitale Dementie van Manfred Spitzer. Al deze boeken gaan dieper in op het effect van internet op je brein.