Trollen, hoax en nepnieuws: hoe herken je dit?
Begin 2017 werd aangekondigd dat social media zoals Facebook en Twitter harder willen gaan optreden tegen nepnieuws en haatberichten. Ook Google gaf begin 2017 aan dat ze de strijd tegen nepnieuws willen aangaan. De verspreiders van deze berichten worden trollen genoemd. Een trol is in de Noorse mythologie een irritant kaboutertje en een internettrol verspreidt nepberichten met als doel te irriteren, te treiteren en te stoken. Hoax is een ander woord voor nepnieuws en verbastering van hocus (samentrekking van hocus pocus).
Waarom maken mensen nepnieuws?
Veel trollen verspreiden nepnieuws en treiteren zonder duidelijk doel. Ze doen dit om mensen op het verkeerde been te zetten, bepaalde reacties uit te lokken, te domineren en onrust te veroorzaken. Ze vinden het leuk om mensen tegen elkaar op te zetten en te provoceren, gewoon omdat het kan.
Het kan ook zijn dat ze het trollen doelbewust inzetten om hun eigen denkbeelden te ondersteunen. Mensen die graag een bepaalde politieke partij aan de macht zien, kunnen nepnieuws verspreiden om hiermee andere politieke partijen in een slecht daglicht te zetten. Dit trollen met een doel is anders en deze trol noemt men dan ook wel een querulant. Iemand die treitert en onwaarheden verspreidt met een vooropgezet doel. Vaak voelt een querulant zichzelf onheus bejegend. Dit kan zijn door een bedrijf, de politiek of de maatschappij.
Hiernaast kan men ook nepnieuws verspreiden omdat het lucratief is. Veel nepnieuwswebsites staan vol met advertenties en reclame. Wanneer een serieus journalistiek medium dit nieuws oppakt als echt nieuws is dit een extra bonus.
Nepnieuws herkennen
Nepnieuws herkennen is niet makkelijk. Iedereen heeft een nepnieuwsbericht wel eens voor waar aangezien. Je zou denken dat vooral studenten wel in staat zijn nepnieuws te herkennen. Ze zijn opgegroeid met internet en maken er veelvuldig gebruik van. Helaas blijkt dit tegen te vallen. Volgens onderzoek uit 2016, verricht aan de Standford University was 82% niet in staat om nepnieuws van echt nieuws te onderscheiden.
Waaraan kan je nepnieuws herkennen?
Ieder nieuwsfeit kan nepnieuws zijn. Neem dus niet zomaar iets voor waar aan. Om nepnieuws van echt nieuws te onderscheiden, zal je het waarheidsgehalte moeten onderzoeken. Houd het nieuws eens tegen het licht.
Wil men dat je het artikel verspreidt?
Wanneer er in het artikel wordt opgeroepen tot delen, omdat je vrienden dit moeten weten, kan je er al vanuit gaan dat je met nepnieuws te maken hebt. Zeker wanneer de kop van het artikel zoveel vragen oproept, dat je het snel aanklikt om verder te lezen.
Hoe betrouwbaar zijn de bronnen?
Wordt er in het artikel een bron genoemd? Zo ja, hoe betrouwbaar is de bron? Is het een bedrijf dat zijn eigen artikelen promoot? Staat er een officiële bron tussen de bronnen? Wanneer je de website niet kent, kan je even kijken wat de website verder nog te melden heeft. Komt dat nieuws betrouwbaar over?
Waar komt het nieuws vandaan
Ook hier geldt, wat heeft de website verder te melden? Hoe betrouwbaar is dat? Staat de website vol met advertenties en pop-ups? Dan wordt de betrouwbaarheid al als minder gekwalificeerd. Vaak heeft een website een pagina met informatie over de website zelf. Wanneer deze niet bestaat, is dit bedenkelijk. Soms blijkt dat er sprake is van een satirische website. Wanneer dat het geval is, staat dit in de ‘over ons’-pagina.
Feiten uit onderzoeken
Soms worden feiten uit onderzoeken weergegeven met een link naar het desbetreffende onderzoek. Lees dit dan ook even. Worden de resultaten wel waarheidsgetrouw weergegeven of wordt er in het onderzoek slechts gesproken over een verband, terwijl dit in het artikel wordt weergegeven als een oorzaak of conclusie. Hoeveel mensen hebben meegewerkt aan dit onderzoek en welke mensen. Resultaten kunnen ook gestuurd worden door een bepaalde groep uit te sluiten of juist te onderzoeken.
Controleer de datum
Nepnieuws heeft soms een klein waarheidsgehalte. Ze geven een nieuwsfeit uit het verleden een smerige draai, door hier informatie van het heden aan vast te koppelen. Ze geven hierbij een betrouwbare bron, alleen is het artikel waarnaar gerefereerd wordt wel van enige tijd geleden.
Social media informatie
- Hoe meer hashtags, hoe groter de kans dat het bericht fake is.
- Check ook even het account van de verspreider van het nieuws.
- Hoe lang bestaat het account waarvan het bericht afkomstig is? Een account dat kort bestaat met weinig volgers en veel berichten per dag komt niet erg betrouwbaar over.
- Is de identiteit van de eigenaar van het account te achterhalen of wordt er gebruik gemaakt van een nickname? Een nickname doet al minder betrouwbaar aan.
Betrouwbaarheid checken
Er is een Hoax-wijzer. Hierin staan websites genoemd die bekend staan om hun nepnieuws. Wanneer de informatie van een website afkomstig is die in deze wijzer genoemd wordt, kan je ervan uitgaan dat je met nepnieuws te maken hebt.
Google Chrome heeft een extensie die Fake News Blocker heet. Voor Opera, Firefox, Safari en Edge heb je de extensie B.S. Detector. Helaas staan niet alle fakenieuwswebsites in deze twee extensies. Je loopt dus nog altijd de kans met nepnieuws te maken te krijgen.
Een Nederlandse uitvinding is de app TrusttheSource. Je voert de tweet of kop in dit programma in en met een druk op de knop komt de originele bron van het bericht tevoorschijn. Ook wordt weergegeven hoe betrouwbaar deze bron is.
Ook ‘echte’ journalisten trappen in nepnieuws
Ondanks al deze voorzorgsmaatregelen blijft het moeilijk om echt nieuws van nepnieuws te onderscheiden. Zelfs journalisten van gerenommeerde kranten of nieuwszenders maken zich wel eens schuldig aan het presenteren van een nepnieuwsfeit als echt nieuws. Dit werd pijnlijk duidelijk toen SIRE bij de lancering van The Good Life Agency een sociaal experiment uitvoerde met als doel discussie over de populariteit van social media veroorzaken. Het verhaal achter het experiment was dat het reclamebureau ‘The Good Life Agency’ tegen betaling vrienden, likes en populariteit op internet voor je kon regelen. Deze niet kloppende informatie werd door journalisten overgenomen en zelfs als waar gepresenteerd bij het NOS Journaal (2016).