Lorem Ipsum en Pa's wijze lynx

Als je een nieuw lettertype op je computer installeert, zie je als je het font aanklikt Pa's wijze lynx staan. Misschien ken je ook Lorem Ipsum, wat je kunt tegenkomen als iemand een tekstblok moet vullen zonder dat de uiteindelijke inhoud er staat. Hoe zijn deze bijzondere en soms niet-talige zinnen ontstaan en wat voor functie hebben zij?

Lorem Ipsum

Lorem Ipsum wordt voornamelijk gebruikt door uitgeverijen en grafisch ontwerpers. Zoals gezegd wordt een tekstvak opgevuld met Lorem Ipsum om als tijdelijke tekst te fungeren.

Ontstaan

Je zou denken dat de letters willekeurig zijn geplaatst om met zoveel mogelijk verschillende letters natuurlijk ogende zinnen te vormen. De tekst is echter al 2000 jaar oud en vindt zijn oorsprong in Latijnse literatuur van 45 voor Christus. Het werk in kwestie was 'de Finibus Bonorum et Malorum' (de grenzen van goed en kwaad) en gaat over ethiek - een populair onderwerp ten tijde van de Renaissance. In alinea 1.10.32 van het boek vind je de eerste regel: Lorem ipsum sit amet...

De volledige tekst van Lorem Ipsum

Er zijn diverse varianten van de Lorem Ipsum-tekst. Onderstaand is de meest gebruikte.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. Ut enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat. Duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate velit esse cillum dolore eu fugiat nulla pariatur. Excepteur sint occaecat cupidatat non proident, sunt in culpa qui officia deserunt mollit anim id est laborum.

Heeft Lorem Ipsum nog een betekenis?

Ja, H. Rackham heeft in 1914 een vertaling gemaakt van Lorem Ipsum. Er zijn echter ook wetenschappers die het werk pseudo-Latijn noemen vanwege de vele spelfouten en verbasteringen. Ook zou de tekst niet meer te herleiden zijn naar de bron en uiteindelijk verzonnen.

Correct zou volgens kenners zijn:
Neque porro quisquam est qui dolorem ipsum quia dolor sit amet, consectetur, adipisci velit
Hierin is de zin die we nu gebruiken nog deels te herkennen.


De functie van de tekst is echter om niet af te leiden van het ontwerp dat ermee wordt gevuld. Het maakt dus feitelijk niet uit wat er staat en of het wat staat - in elk geval niet voor hoe we de tekst nu gebruiken.

Pa's wijze lynx

Ook Pa's wijze lynx kan worden gebruikt als opvultekst, maar heeft iets meer functie en betekenis (en ook meer varianten). De zin Pa's wijze lynx bezag vroom het fikse aquaduct is een pangram, ook wel een holo-alfabetische zin genoemd. Het idee is dat je alle letters van het alfabet in één zin te gebruiken. Een tweede voorwaarde is dat je zin zo kort mogelijk maakt. Een gewone pangram gebruikt alle letters, waarbij niet uitmaakt hoe vaak je elke letter gebruikt. In een perfecte pangram gebruik je elke letter maar één keer.

Waar gebruiken we pangrammen voor?

Om bij fonts goed te laten zien hoe alle letters eruitzien, worden pangrammen gebruikt. Deze zinnen worden vervolgens aangevuld met leestekens.

The quick brown fox

Als je een Engelstalig besturingssysteem hebt, ken je waarschijnlijk niet Pa's wijze lynx maar The quick brown fox. De complete zin dit wordt gemaakt is The quick brown fox jumps over the lazy dog. Soms kan er ook staan: The quick brown fox jumped over the lazy dogs. Enkele varianten met minder letters vind je hieronder:

• Bright vixens jump; dozy fowl quack.
• Quick wafting zephyrs vex bold Jim.
• Quick zephyrs blow, vexing daft Jim.
• Sphinx of black quartz, judge my vow.
• Waltz, nymph, for quick jigs vex Bud.
• Heavy boxes perform quick waltzes and jigs.

De varianten uit deze lijst zijn echter een stuk minder bekend. Ze hebben elk minder letters dan The quick brown fox.

Perfecte pangrammen

Natuurlijk zijn er ook perfecte pangrammen te vinden. Deze zijn echter niet allemaal even prettig leesbaar.

• Blowzy night-frumps vex'd Jack Q.
• Glum Schwartzkopf vex'd by NJ IQ.
• New job: fix Mr. Gluck's hazy TV, PDQ! (met 5 leestekens)
• Squdgy fez, blank jimp crwth vox!
• Frowzy things plumb vex'd Jack Q.

Pa's wijze lynx in andere talen

In het Frans luidt het pangram Portez ce whisky au vieux juge blond qui fume. Dit betekent 'Breng deze whiskey naar de oude, blonde, rokende rechter.' Binnen Nederland bestaat er ook een Friese pangram: 'Alve bazige froulju wachtsje op dyn komst'. Deze zin betekent 'Elf bazige vrouwen wachten op je komst.'

In talen als het IJslands wordt met andere leestekens gewerkt. Je krijgt dan bijvoorbeeld Kæmi ný öxi hér ykist þjófum nú bæði víl og ádrepa, wat betekent: 'Als hier een nieuwe bijl zou zijn, zouden dieven meer afschrikking en straf voelen.' Zoals je merkt zijn er weinig talen die nog iets met de vos doen. Een uitzondering is Italië: 'Ma la volpe col suo balzo ha raggiunto il quieto Fido'. Ze gebruiken echter geen j, k, w, x of y in de zin. Vertaald naar het Nederlands luidt de zin als volgt: 'Maar de vos heeft met zijn sprong de stille Fido bereikt.'

Andere dieren die in diverse talen worden gebruikt zijn vissen (Hebreeuws), een Hindoe-vleermuis (Spaans) en Sovjetkoeien (Lojban, een kunsttaal).